Patrologiae Cursus Completus

 Patrologiae Cursus Completus

 Conspectus Tomi Tertii.

 Annales Litterarii.

 Praefatio In Duos Sequentes Tomos.

 Praefatio In Duos Sequentes Tomos.

 Articulus Primus. Syllabus Auctorum.

 Articulus II. De Auctoritate S. Cypriani.

 Articulus. III. De Usu Sancti Cypriani In Re Disciplinari.

 § I.—De Disciplina in genere.

 § II.—De Disciplina quoad baptismum.

 § III.—Disciplina quoad Eucharistiam.

 § IV.—Disciplina quoad poenitentiam.

 § V. Disciplina quoad Ordinem.

 § VI. Disciplina quoad matrimonium, de votis, et cultu reliquiarum.

 § VII. Alia disciplinae puncta ex divi Cypriani operibus.

 Articulus IV. Annales Litterarii.

 § I. Litterarii minorum Patrum Annales.

 Saeculo IX.

 Circa annum 850.

 Saeculo XVI.

 Anno 1542.

 1546.

 1560.

 Eodem anno.

 1580.

 1583.

 1589.

 1598.

 Saeculo XVII.

 Anno 1603.

 1603.

 1605.

 1610.

 Eodem anno.

 1612.

 1613.

 1617.

 1624.

 1627.

 1636-1637.

 1636.

 1637.

 1643.

 1645.

 1645.

 1648.

 1652.

 1666.

 1671-1672.

 1672.

 1678.

 1682.

 1683.

 1685.

 1689.

 1689.

 1696.

 1698.

 1699.

 Saeculo XVIII.

 1703.

 1707.

 1708.

 1709.

 1709.

 1709-1716.

 1711.

 1712.

 1715.

 Eodem anno.

 1721.

 1724.

 1728.

 1730-1740.

 1730.

 1733.

 1736.

 1738.

 1743.

 1750.

 1751.

 1752.

 1754-1755.

 1756.

 1760.

 1762.

 1763.

 1766.

 1767.

 1778.

 1781.

 1782.

 1786.

 1786.

 1791.

 1792.

 Saeculo XIX.

 1823.

 1824.

 1824.

 1836.

 1836.

 1836.

 1839.

 1843.

 1844.

 § II. Litterarii annales Cyprianici.

 Saeculo III.

 Anno 246.

 247-248.

 249.

 250.

 251.

 252.

 253.

 254.

 255.

 256.

 257.

 258.

 Saeculo IV.

 Anno 300-328.

 353-368.

 373-390.

 328-391.

 400.

 Saeculo V.

 Ann. 382—420.

 430.

 387-465.

 492-496.

 Saeculo VI.

 Circa annum 550.

 562.

 Codices.

 Saeculo IV-VII.

 Saeculo VIII.

 Saeculo IX.

 Saeculo X.

 Saeculo XI.

 Saeculo XII.

 Saeculo XIII.

 Saeculo XIV.

 Saeculo XV.

 Codices Ignoti Aevi.

 Editiones Cyprianicae,

 Prima Editionum Sancti Cypriani Series.

 Editiones primigenae. Saeculo XV. Anno

 1471.

 Loquitur lector ad Vindelinum Spirensem artificem qui Epistolas Beati Cypriani reddit in lucem.

 M. Cccc. LXXI.

 Incipiunt Epistolae Caecilii Cypriani ad Cornelium Papam, et prima de Confessione, feliciter.

 1483.

 Incerto anno.

 Incerto anno.

 Incipit prologus in libros beati Cypriani martyris contra Judaeos editos. Qui quidem prologus est epistola quaedam ad Quirinum scripta.

 Explicit liber tertius Caecilii Cypriani gloriosi martyris, archiepiscopi Carthaginiensis, oratoris excellentissimi, ad Quirinum. In quo libro, sicut

 Caecilii Cypriani episcopi Carthaginensis et martyris dignissimi libri et epistolae.—Incipiunt feliciter. Ad Donatum de Vanitatibus et Spectaculis

 Expliciunt Epistolae Caec. Cypr., etc., nil amplius.

 Saeculo XVI.

 1500.

 1501.

 Classis II. Ab editione Remboltiana ad Erasmicas.

 1512.

 Bertholdi Rembolt et Joannis Waterloes, calcographorum peritissimorum ac veracissimorum, collecta et impressa: quorum distinctio fronte sequenti notat

 Beati Cypriani opuscula noviter Parrhisiis in Sole aureo vici sancti Jacobi impressa. Expensis magistri Bertholdi Rembolt et Joannis Waterloes. In int

 Adjiciendam etenim tuis illis quae dedisti Cardinalia Christi opera usque ad ascensum ejus ad Patrem, una cum ejusdem auctoris in Symbolum apostolorum

 1519.

 Classis III. Editiones Erasmicae.

 1520.

 Prodit Cyprianus (sunt verba Erasmi in praeclara praef. ad Laurent. Puccium Card. D. Lovanii 1519, pridie kal. augusti, versus finem) et emendatior mu

 Epp. ad Jubaianum, de haereticis baptizandis (in ed. Pam. et Ox. ep. LXXIII) . Ad Pompeium contra ep. Stephani (l. l. LXXIV) . Ad Quintinum, de haeret

 De montibus Sina et Sion, adv. Judaeos.—De Revelatione cap. S. Joan. Bapt.—Expositio in symb. quod vocant Apostolorum.—De Singularitate clericorum.—Ad

 Ad Moysen Maximum et caeteros, de Laude martyrii.—De Disciplina et bono pudicitiae.—Ad Novatianum haeret., quod lapsis spes veniae non est deneganda.—

 1520.

 1521.

 1522.

 1525.

 1527.

 1528.

 1528.

 1530.

 1535.

 1537.

 Eodem anno.

 1538.

 1540.

 1541.

 1541.

 1541.

 1541.

 1541.

 1541.

 1542.

 1544.

 1544.

 1544.

 1546.

 1547.

 1549.

 1549.

 1549.

 1550.

 1550.

 1553.

 1554.

 1556.

 1557.

 1558.

 1560.

 1563.

 1564.

 1564.

 1565.

 1566.

 1567.

 Classis IV. Editiones Pamelianae.

 1568.

 1569.

 1572.

 1574.

 1574.

 1574.

 1575.

 1577.

 1579.

 1589.

 1593.

 1593.

 Saeculo XVII. 1600.

 1603.

 1603.

 1603.

 1603.

 1607.

 1616.

 1617.

 1617.

 1620-1664.

 1623.

 1629.

 1632.

 1632.

 1632.

 1633.

 1633.

 1643.

 1644.

 1645.

 Classis V. Editiones Rigaltianae.

 1648.

 Ad Epistolas et Tractatus, Rigaltius inquit, ostendi praecipua veteris scripturae lineamenta, ab ipsius auctoris stylo servata fideliter in optimis ex

 1649.

 1650.

 1664.

 1664.

 1666.

 1667.

 1669.

 1681.

 Classis VI. Editiones Oxonienses.

 1682.

 1684.

 1684.

 1688.

 1689

 1690.

 1694.

 1697.

 1699.

 Soeculo XVIII. 1700.

 1709.

 1710.

 1716.

 1717.

 1717.

 1719.

 1721.

 1724.

 Classis VII. Editiones Baluzianae.

 1726.

 1727.

 1728.

 1733.

 1733.

 1734.

 1738.

 1741.

 1750.

 1751.

 1751-1754.

 1753.

 1758.

 1759.

 1760.

 1763.

 1771.

 1771.

 1773.

 1782.

 1784.

 1790.

 1790.

 1791.

 1791.

 1793.

 1794.

 1796.

 1815.

 1818-1820.

 1822-1823.

 1831.

 1832.

 1834.

 1835.

 1836.

 1838.

 1840.

 1841.

 1841.

 1842.

 1844.

 Saeculo III, Circa Annum Christi CCIII.

 Prolegomena Ex Actis Martyrum Sinceris V. C. Theodorici Ruinart, Pag. 77, Sqq.

 Prolegomena Ex Actis Martyrum Sinceris V. C. Theodorici Ruinart, Pag. 77, Sqq.

 Synopsis.

 Passio Sanctarum Martyrum Perpetuae Et Felicitatis.

 Passio Sanctarum Martyrum Perpetuae Et Felicitatis.

 Praefatio.

 Incipit Passio. Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Caput VI.

 Index Capitum Passionis Sanctarum Martyrum Perpetuae Et Felicitatis.

 Index Capitum Passionis Sanctarum Martyrum Perpetuae Et Felicitatis.

 Dissertatio Apologetica Pro Ss. Perpetuae, Felicitatis Et Sociorum Orthodoxia, Auctore Josepho Augustino Orsi O. P. S. R. E. Presbytero Cardinali.

 Dissertatio Apologetica Pro Ss. Perpetuae, Felicitatis Et Sociorum Orthodoxia, Auctore Josepho Augustino Orsi O. P. S. R. E. Presbytero Cardinali.

 Caput Primum.

 Caput II. Basnagii Externis Adversus Sanctas Martyres Argumentis Occurritur.

 Caput III. Internis Basnagii Adversus Nostros Martyres Argumentis Generale Responsum Adhibetur.

 Caput IV. De visionum aliorumque coelestium donorum per priora Ecclesiae saecula, copia et ubertate disseritur. Veteres Christianos, et omnium opinion

 Caput V. Nihil In Perpetuae Revelationibus Contineri, Quod In Catholicam Martyrem Non Apprime Conveniat.

 Caput VI. Martyrum Nostrorum Virtutes, Et Visionum Fructus Ostendunt, Divino Illos Fuisse Spiritu Afflatos, Et Eorum Revelationes Deo Esse Tribuendas.

 Caput VII. Perpetuam Sociosque Martyres Prophetico Fuisse Spiritu Afflatos, Ex Vaticiniorum Eventis, Et Miraculis Demonstratur. Eorum Doctrinam, Et Co

 Annotationes In Fragmentum Incerti Scriptoris De Canone Ss. Scripturarum. (L. A. Murator. Antiqq. Ital. medii aevi, Bibl. Vett. Pp. Reliq. scr. Commen

 Annotationes In Fragmentum Incerti Scriptoris De Canone Ss. Scripturarum. (L. A. Murator. Antiqq. Ital. medii aevi, Bibl. Vett. Pp. Reliq. scr. Commen

 Fragmentum Acephalum Incerti Scriptoris De Canone Ss. Scripturarum.

 Fragmentum Acephalum Incerti Scriptoris De Canone Ss. Scripturarum.

 Ineunte Saeculo Tertio.

 Ineunte Saeculo Tertio.

 Prolegomena. De M. Minucii Felicis Apologetae Vita, Historia Et Scriptis, Auctore D. Golhasr. Lumper O. S. B. .

 Prolegomena. De M. Minucii Felicis Apologetae Vita, Historia Et Scriptis, Auctore D. Golhasr. Lumper O. S. B. .

 Francisci Balduini Jc. Dissertatio De Minucii Felicis Octavio.

 Francisci Balduini Jc. Dissertatio De Minucii Felicis Octavio.

 Ad Primam Lindneri Editionem Praefatio Joannis Augustini Ernesti.

 Ad Primam Lindneri Editionem Praefatio Joannis Augustini Ernesti.

 Johann. Gottlieb Lindneri Analysis Logica Dialogi ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ.

 Johann. Gottlieb Lindneri Analysis Logica Dialogi ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ.

 Constat:

 ΑΓΩΝ.

 Thesis.

 I.

 II.

 III.

 IV.

 V. Epilogus continet:

 Antithesis.

 I.

 Digressio I.

 II.

 Digressio II.

 Digressio III.

 Digressio IV.

 Digressio V.

 III.

 IV.

 V. Epilogus ostendit:

 Marci Minucii Felicis. Octavius.

 Marci Minucii Felicis. Octavius.

 Prooemium.

 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Caput VI.

 Caput VII.

 Caput VIII.

 Caput IX.

 Caput X.

 Caput XI.

 Caput XII.

 Caput XIII.

 Caput XIV.

 Caput XV.

 Caput XVI.

 Caput XVII.

 Caput XVIII.

 Caput XIX.

 Caput XX.

 Caput XXI.

 Caput XXII.

 Caput XXIII.

 Caput XXIV.

 Caput XXV.

 Caput XXVI.

 Caput XXVII.

 Caput XXVIII.

 Caput XXIX.

 Caput XXX.

 Caput XXXI.

 Caput XXXII.

 Caput XXXIII.

 Caput XXXIV.

 Caput XXXV.

 Caput XXXVI.

 Caput XXXVII.

 Caput XXXVIII.

 Caput XXXIX.

 Caput XL.

 Caput XLI.

 Index Capitum Dialogi Octavius Inscripti, Marci Minucii Felicis

 Index Capitum Dialogi Octavius Inscripti, Marci Minucii Felicis

 Epistolae Lucae Holstenii De Verubus Dianae Ephesiae Ad Minucium XXI.

 Epistolae Lucae Holstenii De Verubus Dianae Ephesiae Ad Minucium XXI.

 Dissertatio In Marci Minucii Felicis Librum Qui Octavius Inscribitur. Auctore D. Nic. Le Nourry, Monacho O. S. B. E Congregatione S. Mauri.

 Dissertatio In Marci Minucii Felicis Librum Qui Octavius Inscribitur. Auctore D. Nic. Le Nourry, Monacho O. S. B. E Congregatione S. Mauri.

 Caput Primum. Analysis Hujus Libri, Quis Illius Auctor, Ac Qui Fuerint Caecilius Et Octavius Qui In Eo Disputantes Introducuntur.

 Articulus Primus. Analysis hujus libri.

 Articulus II. Utrum Minucius Felix sit hujus libri auctor, et quis ille fuerit.

 Articulus III. Qui fuerint Caecilius, et Octavius, qui in hoc libro disputantes introducuntur.

 Caput II. De Hujus Libri Aetate, Stylo, Titulo, Argumento, Divisionibus, Manuscriptis Codicibus, Et Editionibus, De Variorum In Eum Observationibus, D

 Articulus Primus. Quo tempore hic liber editus fuerit.

 Articulus II. Cujus verbis, quove stylo hic liber compositus sit, quis ejus titulus, quis Minucii Felicis in eo scopus, et utrum ille Christianorum ca

 Articulus III. De hujus libri manuscriptis codicibus variisque editionibus.

 Articulus IV. De variorum in hunc librum notis et animadversionibus.

 Articulus V. De corruptis aut corruptionis suspectis quibusdam hujus libri locis.

 Articulus VI. Quid Minucius ex aliis scriptoribus Cicerone, Seneca, Tertulliano, ac vicissim ex hoc ejusdem Minucii libro Cyprianus aliique delibaveri

 Caput III. Novae In Minucii Felicis Librum Annotationes Ac Primo Expenduntur Argumenta, Quibus Deum Existere Caecilius Negat, Et Probat Octavius.

 Articulus Primus. Quid et quomodo in his notis agetur, ac primo inquiritur utrum Christiani ab hac disputatione rejiciendi.

 Articulus II. Expenduntur argumenta quibus Caecilius probare nititur fas Christianis et aliis non esse de Deo disputare.

 Articulus III. Exponuntur Octavii responsa, quibus superiora Caecilii argumenta diluit et evertit.

 Articulus IV. Examinantur argumenta, quibus Deum existere negat Caecilius, et Octavius demonstrat.

 Articulus V. Expenditur aliud Minucii argumentum, quo Deum intimo hominum sensu, ac ipsa eorum conscientia cognitum, revera existere demonstrat.

 Caput IV. De Deo Uno.

 Articulus Primus. Examinatur argumentum, quo Octavius ethnicorum poetarum Homeri et Virgilii, philosophorum Thaletis, Anaximenis, Diogenis Apolloniati

 Articulus II. De aliis gentilibus philosophis Antisthene, Speusippo, Democrito, Stratone, Epicuro, Aristotele, Heraclide Pontico, Theophrasto, Cleanth

 Articulus III. Expenditur aliud Octavii de Deo uno argumentum, ex terrenorum regnorum, et rerum naturalium exemplis desumptum.

 Caput V. De Dei Nomine, Natura, Et Attributis.

 Articulus Primus. Quis et quid sit Deus, quodve ejus nomen, ac quomodo ab homine cognoscatur tametsi corporeis oculis videri non possit.

 Articulus II. Quibus argumentis Minucius probaverit Deum esse infinitum, aeternum, immensum, ac scire omnia.

 Caput VI. De Divina Providentia.

 Articulus Primus. Examinantur argumenta, quibus Minucius ostendit mundum, et omnia, ac singula Dei providentia gubernari ubi de Britannia, Nilo, Euph

 Articulus II. Excutiuntur Caecilii ethnici contra divinam Providentiam argumenta, ex rebus prosperis malorum, et bonorum adversis ducta, ubi de Dionys

 Articulus III. Quomodo Octavius superiora Caecilii argumenta infirmet, et destruat.

 Articulus IV. Quomodo Octavius diluerit deductam a Caecilio ex martyrum suppliciis et morte argumentationem, ubi proposita Scaevolae, Reguli et Aquili

 Articulus V. Quomodo ultimum Caecilii contra divinam Providentiam argumentum ex Christianorum de fato opinione petitum, ab Octavio solvatur.

 Caput VII. De Aliis Christianae Religionis Dogmatibus.

 Articulus Primus. Excutiuntur argumenta, quibus Caecilius corporum nostrorum resurrectionem impugnat, et Octavius eam tuetur ubi de metempsychosi atq

 Articulus II. Alia ad probandam corporum nostrorum resurrectionem Octavii, et contraria Caecilii argumenta examinantur.

 Articulus III. Expenduntur argumenta, quibus ostenditur improbos homines poenis aeternis atque igne sempiterno cruciandos pios autem et justos perpet

 Articulus IV. Examinantur argumenta quibus Octavius contra Caecilium probat mundum igne aliquando periturum ac de Stoicorum, Epicureorum, et Platonis

 Caput VIII. De Tribus Exsecrandis Criminibus, Infanticidio, Comesis Humanis Carnibus, Et Incestu, Quorum Christiani A Caecilio Et Aliis Ethnicis Accus

 Articulus Primus. Quae qualisve fuerit ea accusatio, quae illius occasiones, et quamdiu duraverit?

 Articulus II. Expenduntur generales rationes, quibus Octavius objecta Christianis a Caecilio et Gentilibus crimina diluit.

 Caput IX. Demonstratur Quam Falsa Sint Duo Prima Crimina Christianis Objecta, Infantem Ab Ipsis Sacra Inter Mysteria Occidi, Ac Postea Devorari Ejus C

 Articulus Primus. Excutiuntur argumenta, quibus Minucius Christianos hoc utroque crimine prorsus liberat.

 Articulus II. Ostenditur quam certo Minucius ethnicos homicidii convincat, utpote qui filios recens natos exponerent, aut abortu necarent, atque etiam

 Articulus III. Quo adhuc modo Minucius ostendat a Tauris Ponticis, et Busiride Aegyptio sacrificatos hospites, a Gallis homines Mercurio: a Romanis Gr

 Articulus IV. De aliis sceleribus ex illo fero mactandorum hominum more profectis, nimirum Catilinae humano sanguine conjuratione, sacris Bellonae hom

 Caput X. De Tertio Crimine, Scilicet Infami Post Epulas Stupro, Adulterio, Et Incestu, Cujus Christiani Rei Dicebantur.

 Articulus Primus. Quantum Christiani ab hoc scelere abhorrerent, quam castum fuerit eorum conjugium, quamque multi perpetua in virginitate perseverari

 Articulus II. Quomodo Minucius Caecilii argumentum contra ethnicos retorqueat, ac eos cum matribus et sororibus connubium inire, atque illorum deos st

 Caput XI. De Absurdo Cultu Quem Asinino Capiti Et Sacerdotis Virilibus Christianos Exhibuisse Caecilius Falsississime Objicit.

 Articulus Primus. Quam falsa sit haec accusatio, et utrum Judaei vel Gnostici occasionem illi dederint, ac primi omnium caput asini revera adoraverint

 Articulus II. Quomodo Minucius probaverit ethnicos hujus, similisque aut pejoris sceleris esse reos, qui asinos cum Epona et Iside, atque boum et verv

 Articulus III. Quomodo Minucius adhuc probaverit ab gentilibus coli et adorari deos capro et homine mixtos, vultusque leonum et canum praeferentes, it

 Articulus IV. Falsum esse a Christianis adorari sacerdotis virilia ac ethnicos turpiorum flagitiorum convinci, et quae fuerit turpissimae illius vene

 Caput XII. Aliae Caecilii Criminationes, Et Ad Eas Octavii Responsa Examinantur.

 Articulus Primus. Quam immerito Caecilius Christianorum synaxes, et jejunia condemnet, dicatque eos esse desperatae factionis homines, lucifugam natio

 Articulus II. Quo jure Caecilius dixerit templa tamquam busta a Christianis despici, nullaque ipsis esse templa, nullas aras, nulla nota simulacra, et

 Articulus III. Quomodo Octavius refellat Caecilium objicientem a Christianis coli hominem cruci pro facinore affixum, ubi de suprema Christi divinitat

 Articulus IV. Qua ratione Minucius dixerit cruces a Christianis nec coli, nec optari.

 Articulus V. Quomodo Minucius telum ethnicorum, Christianis cultum crucis objicientium, in illos retundat, qui cruces in deorum simulacris, cantabris,

 Caput XIII. Alia Iniquissimarum Caecilii Accusationum Capita Expenduntur.

 Articulus Primus. Quanta injustitia Caecilius vitio Christianis vertat, quod honestis voluptatibus, spectaculis, pompis, circensibus et gladiatoriis l

 Articulus II. Quomodo Minucius respondeat aliis Caecilii obtrectationibus, Christianos publicis conviviis, et sacris certaminibus non interesse, et ab

 Articulus III. Examinantur aliae Caecilii reprehensiones, quibus Christianos idcirco vituperat, quod floribus caput, odoribus corpus non honestarent,

 Articulus IV. Tam sanctos Christianorum quam Ethnicorum corruptos fuisse mores: cur illorum disciplina minor a Caecilio dicatur: quantum iidem Christi

 Caput XIV. Excutiuntur Caecilii Argumenta Quibus Probare Conatur Deos Suos Revera Existere, Ac Proinde Veram Esse Gentilium Religionem.

 Articulus Primus. Explicatur primum Caecilii argumentum quo probare nititur veros esse deos suos ex majorum traditione et antiquissimo cultu deorum, n

 Articulus II. Quomodo Octavius Caecilii argumentum refellat ostendatque nec deorum cultum tantae esse antiquitatis, nec sectandas majorum impias ac su

 Caput XV. Expenduntur Argumenta Quibus Minucius Ostendit Falsos Esse Gentilium Deos.

 Articulus Primus. Qua insulsitate Gentiles praedicabant homines ob merita virtutis, vel beneficia aliis hominibus collata factos fuisse deos.

 Articulus II. Examinatur Minucii argumentum quo falsos esse gentilium deos probat ex eorum ortu, patria, morte, sepulchris, ac praesertim Jovis Dictae

 Articulus III. Examinatur Minucii argumentum, quo commentitio Gentilium deos esse probat ex Alexandri Magni aa matrem epistola, qua proditum sibi de d

 Caput XVI. Quam Valida Sint Alia Argumenta, Quibus Octavius Contra Caecilium Probat, Falsos Nullosque Esse Gentilium Deos.

 Articulus Primus. Quam luculenter Octavius ex prima deorum origine ostendat eos deos non fuisse, sed meros homines ac primo quidem eorum principem Sa

 Articulus II. Quam praepostere Ethnici dixerint Saturnum ex coelo et terra ortum: unde nata haec opinio: utrum illius ratio, a Minucio data, recte a L

 Articulus III. Quibus rationum momentis Caecilius demonstret falsam esse divinitatem Jovis et aliorum, qui ex hominibus geniti fuerant, vel aliorum li

 Caput XVII. Quanti Ponderis Sit Aliud Minucii Adversus Gentilium Deos Argumentum, Petitum Ex Ridiculis Eorum Formis Et Figuris, Atque Indignis Turpibu

 Articulus Primus. Quam absurde ab Ethnicis fingatur Vulcanus claudus, Apollo imberbis, Aesculapius barbatus, et aliquando imberbis Neptunus glaucis o

 Articulus II. Quanta dementia ab ethnicis decantata sit Diana alte succincta, venatrix, mammis multis Ephesia, ac Trivia trinis capitibus, multisque m

 Articulus III. Exponitur aliud ejusdem momenti argumentum, quod deprompsit Minucius ex indignis, et turpissimis deorum factis, quibus ferebatur Erigon

 Articulus IV. Cur ac quomodo Minucius ostendat falsos esse Gentilium deos, lectitatis ab omnibus ad vitae morumque institutionem libris Homeri, quibus

 Caput XVIII. Examinatur Caecilii Argumentum Quo Gentilium Deos Exsistere Eo Probare Nititur, Quia Romani Pio Eorum Cultu Imperium Totius Mundi Merueri

 Articulus Primus. Exponitur illud Caecilii argumentum.

 Articulus II. Quomodo Minucius Caecilii refellat argumentum, ac demonstret Romanorum imperium, neutiquam illorum in deos religione, sed impietate et s

 Articulus III. Nulli a Romanis ad propagandos imperii fines auxilio fuisse vernaculos deos, Romulum, pejerante Proculo, diis adscriptum, Picum, Tiberi

 Articulus IV. Quam falsum sit ob concessos Vestalibus et sacerdotibus honores, dataque privilegia, amplificatos a diis Romani imperii fines: quanta fu

 Articulus V. Quomodo Minucius ostendat Romanorum imperium pietate in deos nec fundatum nec auctum, quia Assyrii, Medi, Persae, Graeci, Aegyptii regnav

 Caput XIX. Expenduntur Argumenta, Quibus Caecilius Ex Miraculis, Oraculis, Auspiciis, Auguriis, Somniis, Atque Aliis Praedictionibus Deos Exsistere Pr

 Articulus Primus. Utrum Caecilius deos exsistere probaverit ex miraculis Claudiae Quintiae, quae navim, qua Idaeae matris simulacrum vehebatur, solo s

 Articulus II. Deorum praesentiam a Caecilio non probari oraculis, vatumque responsis, quibus Minucius opponit Amphiarai, Tiresiae, Apollinis Pythii ex

 Articulus III. Proponitur Caecilii argumentum, quo probare nititur ob auspicia et auguria a Sulpitio, Claudio, Junio, Flaminio et Crasso contempta, Ro

 Articulus IV. Quomodo Minucius superius Caecilii argumentum aliis Reguli, Mancini, Pauli, ac Julii Caesaris exemplis, funditus evertat, ubi de solisti

 Caput XX. Expenditur Generalis Minucii Responsio, Qua Miracula, Oracula, Auspicia, Auguria, Somnia, Et Alia Extraordinaria Apud Ethnicos Facta, Non Ex

 Articulus Primus. Qualem Minucius putaverit esse daemonum naturam, et quam recte dixit illos poetis, philosophis, ac in primis Platoni et Socrati, atq

 Articulus II. Exponuntur Minucii argumenta, quibus demonstrat, cur et quomodo daemonum artibus ac praestigiis ea omnia facta sint, quae supra consueta

 Articulus III. Quam evidenter Minucius demonstraverit daemones a Christianis adjuratos, atque ab obsessis hominum corporibus ejectos palam declaraviss

 Caput XXI. De Deorum Imaginibus Et Simulacris, Sub Quibus Delitescentes Daemones Credebantur Mira Quaedam Operari, Ac Quae Ab Ethnicis Impie Colebantu

 Articulus Primus. Quanta impietate Ethnici simulacra deorum suorum, sub quibus daemones habitabant, colerent et adorarent, atque ab eis, hominum manib

 Articulus II. De effigiato, uncto, et coronato Serapidis simulacro, quod Caecilius adoravit, ubi de Gentilium vario simulacra adorandi ritu, et utrum

 Caput XXII. Expenditur Minucii Argumentum, Quo Ex Sacris Ipsis, Quae Ethnici In Deorum Suorum Honorem Celebrabant, Mysteriis Atque Festis, Illos Non E

 Articulus Primus. De Isidis sacris de mysteriis, quibus illa filium aut maritum suum perditum cum Cynocephalo quaerere, et eo invento, gaudere fingeba

 Articulus II. De Eleusiniis mysteriis festoque die in Cereris filiam suam Proserpinam a Plutone raptam inquirentis, memoriam celebratis de Jovis sacr

 Articulus III. De aliis superstitiosis et absurdis Gentilium ritibus, quibus plures sanguine suo libabant, ac vulneribus viriliumque excisione supplic

 Articulus IV. De templis, quoram aditus vel semel tantum in anno, vel nemini umquam, vel numquam viris patebat de quibusdam sacris caeremoniis, quae

 Caput XXIII. De Quodam Libro, Quem Minucius Se Scripturum Promisisse Videtur, Ac De Quibusdam Locis Obscuris, Nonnullisque Scriptoribus Et Atheis Ab I

 Articulus Primus. Utrum Minucius scripserit librum de Fato, aut eum se editurum promiserit? et obscura quaedam explicantur Minucii loca, ubi de marini

 Articulus II. De citatis a Minucio quibusdam scriptoribus, Nepote, Cassio, Thallo, Diodoro, et atheis Theodoro, Diagora, ac Protagora.

 Circa Christi Annum CCXXXVI.

 Chronici, Sub Alexandro Severo Conscripti.

 Chronici, Sub Alexandro Severo Conscripti.

 Prolegomena Ex Dissertatione Fr. Blanchinii De Canone Paschali S. Hippolyti ( Apud Galland Bibl. vet. Pp., t.

 Synopsis.

 Chronicon Anonymi Qui Sub Alexandro Imp. Vixisse Anno Christi CCXXXVI Perhibetur. Liber Generationis Ab Adam Usque Ad Ordinem Quae Continetur In Hoc L

 Praefatio.

 Incipit Narratio.

 Sectio Prima. Liber generationis hominum

 Sectio II. Divisio terrae et de tribus filiis noe.

 Sectio III.

 Sectio IV.

 Sectio V.

 Sectio VI.

 Sectio VII.

 Sectio VIII.

 Sectio IX.

 Sectio X.

 Sectio XI.

 Sectio XII.

 Sectio XIII. Reges Persarum ex tempore Cyri.

 Sectio XIV. Nomina creaturae.

 Sectio XV. Prophetarum nomina.

 Sectio XVI. Nomina Regum.

 Sectio XVII. Nomina Sacerdotum.

 Sectio XVIII. Macedonum Reges juxta Alexandrinos.

 Sectio XIX. Imperatores Romanorum.

 Sectio XX. Regum Hebraeorum.

 Anno Domini CCL. Celerinus, Lucianus, Caldonius, Moyses, Maximus, Nicostratus, Rufinus Et Caeteri Confessores Ecclesiae Romanae Et Africanae.

 Anno Domini CCL. Celerinus, Lucianus, Caldonius, Moyses, Maximus, Nicostratus, Rufinus Et Caeteri Confessores Ecclesiae Romanae Et Africanae.

 Epistola Celerini Ad Lucianum. (Pamel., Rigalt., Baluz., Paris., XX. Oxon., Lips., XXI.)

 Epistola Luciani Ad Celerinum. (Pamel., XXII. Rig., Baluz., Paris., XXI. Oxon., Lips., XXII.)

 Epistola Omnium Confessorum Ad Cyprianum. (Pamel., XVII, Rigalt., Baluz., Paris. XVI. Oxon., Lips., XXIII.)

 Epistola I. Caldonii Ad Cyprianum Et Compresbyteros Carthagini Consistentes. (Pamel. XIX., Rigalt. Baluz. Paris. XVIII., Oxon. Lips. XXIV.)

 Epistola Moysis Et Maximi Presbyterorum, Nicostrati Et Rufini Diaconorum Et Caeterorum Confessorum In Fide Veritatis Perseverantium Ac Romae Consisten

 Epistola Presbyterorum Et Diaconorum Romae Consistentium Ad Cyprianum. (Pamel. Rigalt. Baluz. XXX., Paris. XXIX., Oxon. Lips. XXXVI.)

 Epistola II Caldonii Cum Herculano Et Victore Ad Clerum Carthaginensem. (Pamel. Rigalt. Baluz. XXXIX., Paris. XXXVIII., Oxon. Lips. XLII.)

 Anno Domini CCLI. Maximus, Urbanus, Sidonius, Et Macharius Confessores Romani.

 Anno Domini CCLI. Maximus, Urbanus, Sidonius, Et Macharius Confessores Romani.

 Epistola Maximi, Urbani, Sidonii Et Macharii Ad Cyprianum. (Erasm. III, 13 b

 Epistola Maximi, Urbani, Sidonii Et Macharii Ad Cyprianum. (Erasm. III, 13 b

 Annis Christi CCL-CLII.

 Annis Christi CCL-CLII.

 Prolegomena.

 Prolegomena.

 Articulus Primus. S. Cornelii Vitae Historia.

 Articulus II. S. Cornelii P. Et M. Scripta.

 Articulus III. Synopsis Epistolae Cornelii Ad Fabium Antiochenum.

 Notitia Epistolarum Non Exstantium Quae Ad Cornelium Attinent, Auctore D. Coustantio O. S. B.

 Notitia Epistolarum Non Exstantium Quae Ad Cornelium Attinent, Auctore D. Coustantio O. S. B.

 I.

 II.

 III.

 IV. Ubi et de poenitentia majorum clericorum, an tribus primis saeculis publicae subjecti fuerint, disseritur.

 V.

 VI.

 VII.

 VIII.

 IX.

 X.

 XI.

 XII.

 XIII.

 XIV.

 XV.

 Epistolae Sancti Cornelii Papae Et Martyris, Et Quae Ad Eum Scriptae Sunt.

 Epistolae Sancti Cornelii Papae Et Martyris, Et Quae Ad Eum Scriptae Sunt.

 Anno Chr. CCLI.

 Anno Christi CCLI.

 Anno Christi CCLI.

 Ann. Chr. CCLI.

 Anno Christi CCLI.

 Epistola VI. Sancti Cornelii Papae Ad Cyprianum Carthaginensem Episcopum. (Erasm. III, 11., Pamel. Rigal. Baluz. XLVII, Paris. XLV, Oxon. Lips. XLIX,

 Epistola VII. S. Cypriani, Carthaginensis Episcopi, Ad Cornelium Papam.

 Epistola VIII.

 IXº Ex Epistola Ad Fabium Antiochenum Episcopum Fragmenta.

 Ann. Chr. CCLII.

 S. Cypriani Ad Antonianum Epistolae Pars Altera.

 Epistola XI. (Erasm. I, 2 Pamel., Rigalt., Baluz., LIV Paris. LIII Coustant. I, 167 Galland. III. 350 Routh., Reliq. sacr. III, 69 et 108.)

 Anno Christi CCLII.

 De Quinque Presbyteris Et Fortunato Pseudoepiscopo.

 Anno Christi CCLII.

 Appendix Prima. Epistolae Cornelio Adscriptae.

 Appendix Prima. Epistolae Cornelio Adscriptae.

 Monitum In Epistolam Sequentem.

 Epistola I. Cornelius Episcopus Fratri Lupicino Viennensi Archiepiscopo Salutem.

 Epistola II. Cornelii Papae Ad Cyprianum.

 Appendix Secunda. Decretales Epistolae S. Cornelio Papae Adscriptae.

 Appendix Secunda. Decretales Epistolae S. Cornelio Papae Adscriptae.

 Epistola Prima. De Translatione Corporum Apostolorum Petri Et Pauli: Et De Novato, Aliisque Haereticis.

 Epistola II. Ad Rufum Coepiscopum Orientalem.

 Decretum. Ut a jejunis juramenta praestentur.

 Monitum.

 Monitum.

 Concilia Carthaginensia Tempore Cornelii I Papae In Causa Lapsorum Sub S. Cypriano Celebrata.

 Concilia Carthaginensia Tempore Cornelii I Papae In Causa Lapsorum Sub S. Cypriano Celebrata.

 Anno Domini CCLI.

 

 Carthaginensis, Cypriani. ( Ex libello synodico. )

 Epistola Synodica S. Cypriani, Carthaginensis Episcopi, Et Collegarum Ad S. Cornelium Papam De Lapsis.

 Circa Annos Christi CCL-CCLXX.

 Dissertatio Prooemialis. Auctore D. Gothofr. Lumper O. S. B.

 Dissertatio Prooemialis. Auctore D. Gothofr. Lumper O. S. B.

 Caput Primum. Ejus Vitae Historia. Articulus Unicus.

 Caput II. Novatiani Scripta Et Doctrina.

 Articulus Primus. De libro Novatiani de Trinitate.

 Articulus II. De Novatiani epistola de Cibis judaicis.

 Articulus III. De Novatiani Epistola Cleri Romani nomine S. Cypriano inscripta.

 Articulus IV. De operibus Novatiani deperditis.

 Articulus V. Editiones operum Novatiani.

 Caput III. Doctrina Novatiani

 Articulus Primus. Puncta dogmatica de Deo, divinisque ejus perfectionibus.

 Articulus II. Doctrina Novatiani de Mysterio Ss. Trinitatis.

 Novatiani Presbyteri Romani Opera Quae Exstant Omnia.

 Novatiani Presbyteri Romani Opera Quae Exstant Omnia.

 De Trinitate Liber.

 De Trinitate Liber.

 Caput Primum. De Trinitate disputaturus Novatianus ex Regula fidei proponit, ut primo credamus in Deum Patrem et Dominum omnipotentem, rerum omnium pe

 Caput II. Deus super omnia, ipse continens omnia, immensus, aeternus, mente hominis major, sermone inexplicabilis, sublimitate omni sublimior.

 Caput III. Deum esse omnium conditorem, dominum et parentem, e sacris Scripturis probatur.

 Caput IV. Bonum quoque, semper sui similem, immutabilem, unum et solum, infinitum: cujus nec nomen proprium possit edici, et incorruptibilem, et immor

 Caput V. Cujus si iracundias et indignationes quasdam, et odia descripta in sacris paginis teneamus non tamen haec intelligi ad humanorum exempla vit

 Caput VI. Et licet Scriptura faciem divinam saepe ad humanam formam convertat, non tamen intra haec nostri corporis lineamenta modum divinae majestati

 Caput VII. Argumentum.— Spiritus quoque cum Deus dicitur, claritas et lux, non satis Deum illis appellationibus explicari.

 Caput VIII. Argumentum.— Hunc ergo Deum novisse et venerari Ecclesiam eique testimonium reddit tam invisibilium, quam etiam visibilium, et semper, et

 Caput IX. Porro eamdem regulam veritatis docere nos, credere post Patrem etiam in Filium Dei Jesum Christum Dominum Deum nostrum, eumdem in Veteri Tes

 Caput X. Jesum Christum Dei Filium esse, et vere hominem: contra haereticos phantasiastas, qui veram carnem illum suscepisse negabant.

 Caput XI. Et vero non hominem tantum Christum, sed et Deum: sicuti hominis filium, ita et Dei filium.

 Caput XII. Deum enim Veteris Testamenti Scripturarum auctoritate probari.

 Caput XIII. Eamdem veritatem evinci e sacris Novi Foederis Litteris.

 Caput XIV. Idem argumentum persequitur auctor.

 Caput XV. al. XXIII. Rursum ex Evangelio Christum Deum comprobat.

 Caput XVI. al. XXIV. Iterum ex Evangelio Christum Deum comprobat.

 Caput XVII. al. XXV. Item ex Moyse in principio sacrarum Litterarum.

 Caput XVIII. al. XXVI. Inde etiam, quod Abrahae visus legatur Deus: quod de Patre nequeat intelligi, quem nemo vidit umquam sed de Filio in Angeli im

 Caput XIX. al. XXVII. Quod etiam Jacob apparuerit Deus Angelus, nempe Dei Filius.

 Caput XX, al. XV. Ex Scripturis probatur, Christum fuisse Angelum appellatum. Attamen et Deum esse, ex aliis sacrae Scripturae locis ostenditur.

 Caput XXI, al. XVI. Eamdem divinam majestatem in Christo aliis iterum Scripturis confirmari.

 Caput XXII, al. XVII. Eamdem divinam majestatem in Christo aliis iterum Scripturis confirmat.

 Caput XXIII, al. XVIII. Quod adeo manifestum est, ut quidam haeretici eum Deum Patrem putarint, alii Deum tantum sine carne fuisse.

 Caput XXIV, al. XIX. Illos autem propterea errasse, quod nihil arbitrarentur interesse inter Filium Dei et filium hominis, ob Scripturam male intellec

 Caput XXV, al. XX. Neque inde sequi, quia Christus mortuus, etiam Deum mortuum accipi: non enim tantummodo Deum, sed et hominem Christum Scriptura pro

 Caput XXVI, al. XXI. Adversus autem Sabellianos Scripturis probat alium esse Filium, alium Patrem.

 Caput XXVII. al. XXII. Pulchre respondet ad illud: sumus, quod illi pro se intendebant.

 Caput XXVIII. Pro Sabellianis etiam nihil facere illud: Qui videt me, videt et Patrem, probat.

 Caput XXIX. Deinceps fidei auctoritatem admonere nos docet, post Patrem et Filium, credere etiam In Spiritum Sanctum: cujus operationes ex Scripturis

 Caput XXX. Denique quantum dicti haeretici erroris sui originem inde rapuerint, quod animadverterent scriptum: unus Deus: etsi Christum Deum et Patrem

 Caput XXXI. Sed Dei Filium Deum, ex Deo Patre ab aeterno natum, qui semper in Patre fuerit, secundam personam esse a Patre, qui nihil agat sine Patris

 De Cibis Judaicis Epistola.

 De Cibis Judaicis Epistola.

 Caput Primum. Novatianus presbyter Romanus in secessu suo, tempore persecutionis Decianae, variis fratrum litteris provocatus, adversus Judaeos post s

 Caput II. In primis Legem spiritalem esse tradit et proinde cum cibus primus hominibus, solus arborum fructus fuerit, et usus carnis accesserit: Lege

 Caput III. Non culpanda itaque immunda animalia, ne in Auctorem culpa revocetur: sed quando irrationale animal ob aliquid rejicitur, magis illud ipsum

 Caput IV. His accessisse et aliam causam, cur multa a Judaeis ciborum genera tollerentur ad coercendam nimirum intemperantiam populi, uni Deo servitu

 Caput V. Et vero fuerit tempus aliquod, quo istae umbrae vel figurae exercendae: postquam autem finis legis Christus supervenit, omnia jam dici ab Apo

 Caput VI. Sed non ex hoc quia libertas ciborum concessa, luxuriam permissam esse, aut continentiam sublatam et jejunia: haec enim vel maxime decere Fi

 Caput VII. Cavendum etiam esse ne quis licentiam istam in tantum putet profusam, ut ad immolata idolis possit accedere.

 Novatiani Ad S. Cyprianum Epistola, Cleri Romani Nomine Scripta, Cypriano Papae Presbyteri Et Diaconi Romae Consistentes, Salutem.

 Novatiani Ad S. Cyprianum Epistola, Cleri Romani Nomine Scripta, Cypriano Papae Presbyteri Et Diaconi Romae Consistentes, Salutem.

 Anno Domini CCLII-CCLIII. S. Lucius, I, Papa Et Martyr.

 Anno Domini CCLII-CCLIII. S. Lucius, I, Papa Et Martyr.

 Notitia Historica.

 Notitia Historica.

 Epistola Unica S. Cypriani Carthaginensis Episcopi Ad Lucium Papam De Exsilio Reversum. De reditu illius ab exsilio gratulatur. Nil imminutum gloriae

 Epistola Unica S. Cypriani Carthaginensis Episcopi Ad Lucium Papam De Exsilio Reversum. De reditu illius ab exsilio gratulatur. Nil imminutum gloriae

 Appendix Unica. Epistolae Et Decreta S. Lucio Adscripta.

 Appendix Unica. Epistolae Et Decreta S. Lucio Adscripta.

 Epistola Lucii Papae I Ad Galliae Atque Hispaniae Episcopos.

 Decreta Lucii Papae, Ex Gratiano Desumpta.

 I. Officio et beneficio privetur episcopus, presbyter vel diaconus, uxorem suscipiens, vel susceptam retinens.

 Ex Eisdem Decretis. II. Clericus matronarum domicilia frequentans deponatur.

 Ex Eisdem Decretis. III. De eodem titulo.

 Ex Eisdem Decretis. (Ex vet. Poenitentiali, apud Cantsium, vett. lect. t. II, part. II, p. 131, edit. Basnagii ex nov. supplem. Mansi., t. I, p. 14.)

 Annis Domini CCLIII CCLVII.

 Annis Domini CCLIII CCLVII.

 Prooemium. Ex libro pontificali Damasi papae.

 Prooemium. Ex libro pontificali Damasi papae.

 Notitia Epistolarum Non Exstantium Quae Ad Stephanum Attinent. Auctore D. Coustantio O. S. B.

 Notitia Epistolarum Non Exstantium Quae Ad Stephanum Attinent. Auctore D. Coustantio O. S. B.

 I.

 II.

 III.

 IV.

 V.

 Epistolae Quae Ad S. Stephanum I Papam Attinent. Epistola S. Cypriani Carthaginensis Episcopi Ad Stephanum Papam.

 Epistolae Quae Ad S. Stephanum I Papam Attinent. Epistola S. Cypriani Carthaginensis Episcopi Ad Stephanum Papam.

 Appendix. Epistolae Decretales S. Stephano Adscriptae.

 Appendix. Epistolae Decretales S. Stephano Adscriptae.

 Epistola I Stephani Papae I Ad Hilarium Episcopum.

 Epistola II Stephani Papae I.

 Acta Et Monumenta Celeberrimae De Haereticorum Baptismate Disputationis,

 Acta Et Monumenta Celeberrimae De Haereticorum Baptismate Disputationis,

 Pars Prima. Praecipua Veterum Monumenta Quae Supersunt De Baptismate Haereticorum.

 Pars Prima. Praecipua Veterum Monumenta Quae Supersunt De Baptismate Haereticorum.

 S. Stephani Papae Et Martyris Decretoriae Sententiae.

 S. Stephani Papae Et Martyris Decretoriae Sententiae.

 Prooemium.

 I. Unus ac necessarius controversiarum fidei finis.

 II. Palmare juris principium.

 III. Traditionis Apostolicae testimonium de haereticorum baptismate.

 IV. Testimonii intrinseca argumenta.

 V. Clausula.

 Concilium Romanum Sub S. Stephano Celebratum. Ex Libello Synod.

 Concilium Romanum Sub S. Stephano Celebratum. Ex Libello Synod.

 Concilia Carthaginensia .

 Concilia Carthaginensia .

 Carthaginense Concilium Sub Cypriano Tertium Anno Post Christum Natum CCLIII Habitum. De Infantibus Baptizandis.

 Prooemium. (Erasm., III, 3. Pamel., Rigalt., Baluz., LIX. Paris., LVIII. Oxon., Lips., LXIV. Ronth. Rell. Scrip. p. 74 et 116.)

 Cyprianus Et Caeteri Collegae Qui In Concilio Affuerunt Numero LXVI, Fido Fratris Salutem.

 Carthaginense Concilium Sub Cypriano Quartum. Anno Post Christum Natum CCLIV Habitum. De Basilide Et Martiale Hispaniae Episcopis Libellaticis. (Erasm

 Prooemium.

 Cyprianus, Caecilius, Primus, Polycarpus, Nicomedes, Lucilianus, Successus, Sedatus, Fortunatus, Januarius, Secundinus, Pomponius, Honoratus, Victor,

 Anno Christi CCLV. S. Stephani III. Carthaginense Concilium Sub Cypriano Quintum, De Baptismo Primum.

 Prooemium.

 Cyprianus, Liberalis, Caldonius, Junius, Primus, Caecilius, Polycarpus, Nicomedes, Felix, Marrutius, Successus, Lucianus, Honoratus, Fortunatus, Victo

 Anno Christi CCLVI, Pontificatus S. Stephani III. Carthaginense Concilium Sub Cypriano Sextum. Ex Africa Provincia Et Numidia, Quod De Baptismo Secund

 Prooemium.

 Cyprianus Et Caeteri Stephano Fratri Salutem.

 Anno Christi CCLVI, Pontificatus S. Stephani III. Carthaginiense Concilium Sub Cypriano Septimum, Ex Tribus Africae Provinciis, Quod De Baptismo Terti

 Prooemium.

 Sententiae Episcoporum LXXXVII, De Haereticis Baptizandis.

 Bollandistarum Animadversiones In Haec Concilii Carthaginensis Verba: Neque enim quisquam nostrum episcopum se esse episcoporum constituit, etc.

 

 Monitum.

 Synodus Carthagine habita, cui praefuit magnus Cyprianus, et sanctus martyr, cum esset episcopus Carthaginensis.

 ΣΥΝΟΔΟΣ Πλένομὲνη ἐπὶ Κυπριανοῦ τοῦ ἅγιωτάτου ἐπισκόπου Καρχηδόνος καὶ μάρτυρος. ΙΩΑΝΝΗΣ ΖΩΝΑΡΑΣ.

 Epistola Magni Cypriani Ad Jovianum ejusque episcopos.

 ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ Κυπριανοῦ πρὸς τὸν Ἰοβιανὸν καὶ ἐκείνου συνεπισκοπους.

 Concilium VIII Habitum Circa Annum CCLVII.

 Concilium VIII Habitum Circa Annum CCLVII.

 Epistolae Dionysii Alexandrini Episcopi Ad Stephanum Papam Fragmentum.

 Prooemium.

 Epistola S. Cypriani Ad Quintum. De Haereticis Baptizandis. (Erasm. p. 397. Pamel. Rigalt. Baluz. Oxon. Lips. LXXI.)

 Anno Christi CCLVI. Epistola S. Cypriani Ad Jubaianum, De Haereticis Baptizandis.

 Epistola S. Cypriani Ad Pompeium Contra Epistolam Stephani De Haereticis Baptizandis.

 Epistola S. Cypriani Ad Magnum De Baptizandis Novatianis Et De Iis Qui In Lecto Gratiam Consequuntur.

 Concilium Iconiense Contra Cataphrygas, Celebratum Anno 258 Sub Stephano Papa I.

 Epistola Firmiliani, Episcopi Caesareae Cappadociae, Ad Cyprianum Contra Epistolam Stephani.

 Prolegomena De Auctore Anonymo Libri De Rebaptismate.

 Prolegomena De Auctore Anonymo Libri De Rebaptismate.

 Articulus I. Quis auctor operis, et quo saeculo floruerit?

 Articulus II. Analysis hujus opusculi.

 Articulus III. Observationes quaedam in hunc tractatum, atque ejusdem editiones.

 Anonymi Liber De Rebaptismate. Non Debere Denuo Baptizari Qui Semel In Nomine Domini Jesu Christi Sint Tincti.

 Anonymi Liber De Rebaptismate. Non Debere Denuo Baptizari Qui Semel In Nomine Domini Jesu Christi Sint Tincti.

 De Anonymo Auctore Tractatus Adversus Novatianum.

 De Anonymo Auctore Tractatus Adversus Novatianum.

 Prolegomena.

 Anonymi Tractatus Ad Novatianum Haereticum: Quod Lapsis Spes Veniae Non Est Deneganda.

 Anonymi Tractatus Ad Novatianum Haereticum: Quod Lapsis Spes Veniae Non Est Deneganda.

 Pars Altera. Praecipui Recentium Excursus In Eamdem De Haereticorum Baptismate Disputationem.

 L. Thomassini Dissertatio Ad Synodos Sub Stephano Papa In Causa Baptismi Haereticorum Collectas Carthagine, Romae Et Alibi Annis, Christi 256, 257, Et

 L. Thomassini Dissertatio Ad Synodos Sub Stephano Papa In Causa Baptismi Haereticorum Collectas Carthagine, Romae Et Alibi Annis, Christi 256, 257, Et

 Synopsis.

 I. Stephani Papae Et Cypriani Concertatio. Novatorum Calumnia In Stephanum. Duplex Adversus Eos Controversia Hic Dirimenda.

 II. Non Errasse Stephanum In Omnium Haereticorum Baptismo Recipiendo, Probatur Ex Firmiliano.

 III. Et Idem Ex Eodem.

 IV. Alia Ex Eodem Argumenta.

 V. Et Rursus Alia.

 VI. Idem Evincitur Ex Cypriano.

 VII. Ex Eodem.

 VIII. Ex Concilio Carthaginensi.

 IX. Ex Tertulliano.

 X. Item Ex Concilio Arelatensi.

 XI. Ex Eusebio.

 XII. Ex Stephani Ipsius Verbis

 XIII. Defenditur Argumentum Stephani Adversus Cyprianum.

 XIV. Item Ex Hieronymo Ostenditur Non Errasse Stephanum In Quaestione Baptismi.

 XV. Rursus Ex Eodem.

 XVI. Ex Eodem Iterum.

 XVII. Ex Eodem.

 XVIII. Idem Efficitur Ex Basilio.

 XIX. Ex Siricio Innocentio, Leone R. Pp.

 XX. Item Ex Augustino.

 XXI. Quam Dictu Nefas, Totam Aliquando Errasse In Hoc Etiam Negotio Ecclesiam.

 XXII. Item Ex Vincentio Lirinensi.

 XXIII. Ex Hincmaro Rhemensi, Et Augustino Rursus.

 XXIV. Altera Attingitur Controversia, An Post Decretum Stephani Plenario Adhuc Esset Opus Concilio, Ut Innuere Videtur Augustinus.

 XXV. Contra Ex Eodem Augustino, Etiam Ante Concilium Et Summa Fuit Stephani Potestas Et Cypriani Error Expiandus, Non Excusandus.

 XXVI. Ex Eodem, Cyprianus Petro Comparatur Erranti, Sed Corripiente Collegam Audiendi.

 XXVII. Quam Non Possit Excusari Cyprianus Ex Eodem, Traditioni Apostolicae Et Ecclesiae Universali Immoriger.

 XXVIII. Eadem Ex Hieronimo Confirmantur, Vincentio Lir. Et Facundo Herg.

 XXIX. Rursus Ex Augustino.

 XXX. Non Ultra Minas Saeviit Stephanus, Et Tandem Dispensationi Acquievit, Atque Ita Decreti Sui Executionem Suspendit Ipsemet.

 XXXI. Graviori Auctoritati Cedere Debuisse Cyprianum Ex Augustino.

 XXXII. Et Cyprianus Et Alii Ejus Consentanei Forsan Resipuere.

 XXXIII. Altera Aperitur Via Solvendae Hujus Controversiae, Ex Discrimine Quaestionum De Fide Et De Consuetudinibus.

 XXXIV. Varia Hujus Discriminis Documenta.

 XXXV. Quaestionem Hanc Civiliter Tractatam Esse, Ut Ad Consuetudines Spectantem, Non Ad Fidem, Probatur Primum Ex Firmiliano.

 XXXVI. Item Ex Cypriano.

 XXXVII. Item Ex Stephano, Ex Arelat. Et Nicaena Synodo. Ex Optato.

 XXXVIII. Item Ex Basilio.

 XXXIX. Ex Amphilochio.

 XL. Ex Athanasio.

 XLI. Ex Epiphanio.

 XLII. Ex Cyrillo Hierosol.

 XLIII. Ex Secunda Synodo Oecumenica.

 XLIV. Ex Synodo Trullana.

 XLV. Ex Consensu Graecorum, Maxime Theodori Studitae.

 XLVI. Ex Gennadio.

 XLVII. Ex Augustino.

 XLVIII. Concilia Plenaria Augustinus Frequenter Ad Consuetudines Ordinandas Requirit.

 XLIX. Nequaquam Ad Quaestiones Fidei.

 L. Summa Controversiae Hujus Posterioris.

 Dissertatio Qua Vera Stephani Circa Receptionem Haereticorum Sententia Explicatur.

 Dissertatio Qua Vera Stephani Circa Receptionem Haereticorum Sententia Explicatur.

 I. Sententiam Illius Ratione Destitutam Non Fuisse.

 II. An Stephanus Baptismum Ab Haereticis Sub Qualibet Forma Collatum Admiserit.

 III. An Eos, Quos Baptizatos In Nomine Jesu, Dixit Stephanus, Intellexerit In Nomine Trinitatis Baptizatos.

 IV. An Non Stephanus Haereticorum Baptismo Majorem, Quam Decet, Virtutem Atque Efficiam Tribuat.

 V. An Manum Ab Haeresi Redeuntibus Imponi Voluerit Stephanus, Ut Confirmationis Sacramentum Eis Conferretur.

 VI. Stephanus Ab Antiquis Laudatur Ut Apostolicae Traditionis Vindex, Nec Erroris Ab Ullo Arguitur, Nisi Ab Iis Qui Quorumvis Haereticorum Baptisma Re

 VII. An Stephanus Excommunicatione Percusserit Rebaptizantes. An Severius Cum Viris Sanctis Se Gesserit.

 Auctoritas Pontificia, Notissimo Cypriani Facto A Quibusdam Neotericis Acriter Impugnata, Sed A Sapientissimis Galliae Theologis Solide Vindicata. Dis

 Auctoritas Pontificia, Notissimo Cypriani Facto A Quibusdam Neotericis Acriter Impugnata, Sed A Sapientissimis Galliae Theologis Solide Vindicata. Dis

 Praefatio.

 Compendiosa Stephani Sanctissimi Martyris Ac Romani Pontificis Vita A Veterum Monumentis Excerpta.

 Compendiosa Stephani Sanctissimi Martyris Ac Romani Pontificis Vita A Veterum Monumentis Excerpta.

 Appendix Ad Vitam S. Stephani Romani Pontificis Et Martyris, In Qua Ipsius Contra S. Cyprianum Aliosque Rebaptizantes Agendi Ratio Veterum Testimoniis

 Appendix Ad Vitam S. Stephani Romani Pontificis Et Martyris, In Qua Ipsius Contra S. Cyprianum Aliosque Rebaptizantes Agendi Ratio Veterum Testimoniis

 Dissertationis Pars Prima.

 Caput Primum. Juxta Universalem Galliae Theologorum Ac Scriptorum Doctrinam S. Cyprianus Agitatam Aevo Suo De Rebaptizandis Haereticis Quaestionem, No

 Caput II. Juxta Universalem Galliae Theologorum Ac Scriptorum Doctrinam S. Cyprianus Probe Noverat Quam S. Stephanus Asserebat Consuetudinem, Non Pecu

 Dissertationis Pars Secunda

 Caput Primum. Exponuntur Momenta Quibus Evincitur Causam De Baptismate Haereticorum Cypriano Visam Fuisse Rem Non Fidei, Sed Merae Disciplinae.

 Solvuntur Objectiones.

 Caput II. Afferuntur Momenta, Quibus Evincitur S. Cyprianum Probe Novisse Quam S. Stephanus Rom. Pontifex Vindicabat Consuetudinem, Universalem Tunc T

 Binae Dissertationes De Firmiliano, Auctore F. Marcellino Molkenbuhr O. S. F. Strictioris Observantiae, Ss. Theologiae Lector. Jubilato.

 Binae Dissertationes De Firmiliano, Auctore F. Marcellino Molkenbuhr O. S. F. Strictioris Observantiae, Ss. Theologiae Lector. Jubilato.

 Praefatio.

 Conspectus Utriusque Dissertationis De Firmiliano.

 Dissertatio Prima De Firmiliani ad S. Cyprianum Epistola aliisque ejus operibus.

 Propositio I. Vero similius est quod famosa sub nomine Firmiliani ad S. Cyprianum Epistola non ab aliquo graeco, sed a latino tenebrione fuerit compos

 Propositio II. Non est verosimile, quod S. Firmilianus famosam pro rebaptizantibus Epistolam contra S. Stephanm papam conscripserit.

 Propositio III. Verosimilius est quod aliquis Donatista Africanus fatam epistolam composuerit, sed post tempora sancti Augustini.

 Argumenta contraria. Queis probetur, quod Firmilianus fatam epistolam vere composuerit.

 Argumenta. II. Quod auctor epistolae Firmilianicae non fuerit Donatista.

 Propositio IV. Non est verosimile quod sanctus Firmilianus aliquos libros scripto publico evulgarit.

 Argumenta contraria ex sancto Basilio Magno.

 Dissertatio Secunda. De Firmiliani anno emortuali, quo Paulus Samosatenus fuit depositus, ac synodus Antiochena III, seu celeberrima contra Paulum cel

 Propositio. Celeberrima synodus Antiochena, in qua Paulus Samosatenus fuit depositus, celebrata non fuit ante annum 272.

 Corollarium.

 Animadversiones in binas has dissertationes opera et studio P. Gottfridi Lumper.

 Annales Ecclesiae Africanae. Temporibus Cyprianicis (Auctore Morcelli).

 Annales Ecclesiae Africanae. Temporibus Cyprianicis (Auctore Morcelli).

 Annus Christianus CCXLIII. Donato Episcopo Carthaginiensi.

 Annus Christianus CCXLIV. Donato Episcopo Carthaginiensi.

 Annus Christianus CCXLV. Donato Episcopo Carthaginiensi.

 Annus Christianus CCXLVI. Donato Episcopo Carthaginiensi.

 Annus Christianus CCXLVII. Donato Episcopo Carthaginiensi.

 Annus Christianus CCXLVIII. Cypriano Episcopo Carthaginiensi.

 Annus Christianus CCXLIX. Cypriano Episcopo Carthaginiensi.

 Annus Christianus CCL. Cypriano Episcopo Carthaginensi.

 Annus Christianus CCLI. Cypriano Episcopo Carthaginiensi.

 Annus. CCLII. Cypriano Episcopo Carthaginiensi.

 Annus Christianus CCLIII. Cypriano Episcopo Carthaginiensi.

 Annus Christianus CCLIV. Cypriano, Episcopo Carthaginiensi.

 Annus Christianus CCLV. Cypriano Episcopo Carthaginiensi.

 Annus Christianus CCLVI Cypriano Episcopo Carthaginiensi.

 Annus Christianus CCLVII. Cypriano Episcopo Carthaginiensi.

 Annus Christianus CCLVIII. Cypriano Episcopo Carthaginiensi.

 Circa Annum Domini CCLVII.

 Circa Annum Domini CCLVII.

 Prolegomena. Auctore D. Gothofr. Lumper. (Hist. theolog. critic. Ss. Pp. t. XIII, p. 45-51.)

 Prolegomena. Auctore D. Gothofr. Lumper. (Hist. theolog. critic. Ss. Pp. t. XIII, p. 45-51.)

 Articulus Primus. [ De sancto Pontio, auctore Vitae sancti Cypriani.

 Articulus II. Pontii diaconi Scripta.

 Articulus III. De Actis Pontianae historiae subjectis, et quid curae in utrisque edendis adhibitum fuerit a viris doctis.

 De Vita Et Passione Sancti Caecilii Cypriani Episcopi Carthaginensis Et Martyris, Per Pontium Diaconum.

 De Vita Et Passione Sancti Caecilii Cypriani Episcopi Carthaginensis Et Martyris, Per Pontium Diaconum.

 Caput Primum. Auctor rationes scribendi exponit. Acta Martyrum olim diligenter litteris fuisse consignata perhibet.

 Caput II. Quae a Cypriano post baptismum facta sunt, enarrat. Continentia necessaria. Aliae Cypriani virtutes.

 Caput III. Ad sacros ordines cito promovetur. Sanctos sibi imitandos jungiter proponit

 Caput IV. Cyprianus a Caecilio ad fidem adductus.

 Caput V. Adhuc neophytus, episcopatum assumere compulsus.

 Caput VI. Episcopalibus virtutibus emicat.

 Caput VII. Proscriptus et ad leonem postulatur, prudenter secedit.

 Caput VIII. Idque accidit ex divinae Providentiae consilio.

 Caput IX. Grassante dira peste, plebem suam ad succurrendum ea infectis, etiam ethnicis, efficaci oratione adducit.

 Caput X. De eodem argumento.

 Caput XI. Pellitur in exsilium Curubin.

 Caput XII. A multis invisitur. Coelesti visione recreatus, de martyrio subeundo ejusque dilatione divinitus admonetur.

 Caput XIII. Quam visionem auctor interpretatur, et veridicam fuisse probat.

 Caput XIV. Imminente persecutione, recusat fugere Cyprianus, suosque ad martyrium hortatur.

 Caput XV. Capitur. Plebs ante fores noctem excubat.

 Caput XVI. Postridie ad tribunal proconsulis ducitur.

 Caput XVII. Lata sententia.

 Caput XVIII. Capite plectitur.

 Caput XIX. Primus martyr episcoporum Carthaginensium.

 Acta Proconsularia Sancti Cypriani Episcopi Et Martyris.

 Acta Proconsularia Sancti Cypriani Episcopi Et Martyris.

 I. Prima S. Cypriani confessio coram Paterno proconsule. Presbyteros prodere renuit.

 II. In exilium Curubim mittitur. Inde a Galerio revocatus comprehenditur.

 III. Coram proconsule sistitur. Ejus secunda confessio.

 IV. Sententia in eum lata, capite plecti jubetur.

 V. Coram magna populi turba decollatur. Ejus corpus a fidelibus noctu sublatum sepelitur.

 VI. Passus est XVIII kal. octobr. sub Valeriano et Gallieno principibus.

 Appendix Passio S. Cypriani Ex M. S. Victoris Nec Non Bodleiano I.

 Appendix Passio S. Cypriani Ex M. S. Victoris Nec Non Bodleiano I.

 Index Generalis. In Opera Tertulliani.

 Index Generalis. In Opera Tertulliani.

 Monitum.

 A

 B

 C

 D

 E

 F.

 G

 H

 I

 J

 L

 M

 N

 O

 P

 Q

 R

 S

 T

 U

 V

 X

 Z

 Syllabus Rerum Quae In Hoc Volumine Includuntur.

 Syllabus Rerum Quae In Hoc Volumine Includuntur.

 Finis Tomi Tertii.

Anonymi Liber De Rebaptismate. Non Debere Denuo Baptizari Qui Semel In Nomine Domini Jesu Christi Sint Tincti.

1183C I. Animadverto quaesitum apud fratres quid potius observari oportet in personam eorum qui in haeresi quidem, sed in nomine Dei nostri Jesu Christi sint tincti; postmodum inde digressi, et suppliciter ad Ecclesiam Dei advolantes, totis praecordiis poenitentiam agerent; et erroris sui damnationem nunc demum intelligentes auxilium salutis ab ea implorarent; utrum vetustissima consuetudine ac traditione ecclesiastica, post illum quod foris quidem sed (2) in nomine Jesu Christi Domini nostri accceperuut Baptisma, tantummodo imponi eis manum ab episcopo ad accipiendum Spiritum sanctum sufficeret, et haec manus impositio signum fidei iteratum atque consummatum 1184C eis praestaret: an vero etiam iteratum Baptisma his necessarium esset, tamquam nihil habituris si hoc quoque adepti ex integro non fuissent, perinde ac si numquam baptizati in nomine Jesu Christi forent. Ideoque nonnulla super hac nova quaestione scripta aut rescripta esse jactabantur, quibus utraque pars ad destruenda aliena summo studio nitebatur. In quo genere quaestionis, ut mihi videtur, nulla omnino potuisset controversia aut disceptatio emergere, si unusquisque nostrum contentus venerabili Ecclesiarum omnium auctoritate et necessaria humilitate nihil innovare gestiret, cum locum contradictioni non quemlibet animadverteret. Namque 1185A omne quod et anceps et ambiguum et in diversis sententiis prudentium ac fidelium virorum constitutum est, si contra priscam et memorabilem cunctorum emeritorum sanctorum et fidelium solemnissimam observationem judicatur, damnari utique debet, cum in re olim composita et ordinata quodcumque est illud quod contra Ecclesiarum quietem atque pacem in medium producatur nihil (praeter) discordias et simultates et schismata allaturum: ubi nullus alius fructus reperiatur nisi hic solus, ut unus homo, quicumque ille est, magnae prudentiae et constantiae esse apud quosdam leves homines inani gloria praedicetur, et haereticorum stupore praeditus, quibus hoc unicum perditionis solatium est si non soli peccare videantur, errores et vitia universarum Ecclesiarum 1185B correxisse apud simillimos sui et compares celebretur. Haereticorum enim omnium hoc studium atque propositum est, sanctissimae matris nostrae Ecclesiae ejuscemodi et plurimas quantas calumnias nectere, et invenisse aliquid quod ei crimini vel etiam leviter dari posset summam gloriam ducere. Quod cum nullum sanae mentis fidelium tenere, vel maxime nullum omnino in quocumque clero constitutum, ac multo magis episcoporum, audere deceat; monstri simile est ipsos episcopos talia scandala cogitare et turpitudinem matris Ecclesiae, si quam putant in hoc negotio esse, contra praeceptum legis et omnium Scripturarum nimis irreverenter cum ipsa ipsorum turpitudine et periculo non vereri detegere, quamquam nulla sit in hoc nisi in errore ipsorum illorum turpitudo 1185C Ecclesiae. Itaque deterius delinquitur ab hominibus ejusmodi, si id quod in observatione antiquissima ab iis tamquam non recte fiat reprehenditur, et ab his qui ante nos fuerunt, tum etiam a nobis recte observatum esse et observari manifeste ac fortiter ostendatur; ita ut etsi paribus argumentis ex utraque parte congrederemur, tamen quia non poterat id quod innovabatur sine dissensione fratrum et damno ecclesiastico consistere, utique non debeat contra fas, quod aiunt, et nefas, id est contra bonum et aequum, Ecclesiae matri quasi macula temere infligi, eisque qui hoc attentarent audaciae hujus atque impietatis ignominia merito deberet adscribi. Sed quoniam non est in nostra potestate ut secundum praeceptum Apostoli (I Cor. I, 10) idipsum dicamus 1185D omnes, neve sint in nobis schismata; tamen in quantum possumus connitimur hujus tractatus statum demonstrare, et turbulentis hominibus ut vel nunc suum negotium agere incipiant persuadere, consecuturis plurimum etiam nobis, si hoc quoque consilio sano 1186A tandem voluerint adquiescere. Et ideo quaecumque sanctarum Scripturarum ad hanc partem pertinentia sunt capitula necessario in unum congeremus, et quae videntur esse diversa aut varia, quantum poterit, manifeste inter se conglutinabimus, et utilitatem ac commodum singulorum pro mediocritate nostra examinabimus, ut accendi in Ecclesia formam et consuetudinem saluberrimam atque pacificam universis fratribus insinuemus.

II. Igitur aggredientibus tractatum salutaris et novi, hoc est spiritalis et evangelici Baptismatis, in primis occurrit notissima omnibus praedicatio celebrata atque coepta ab Joanne Baptista, qui aliquantum desciscens a lege, id est Moysis antiquissimo baptismate, et viam novae et verae gratiae praesternens, et 1186B baptismate quod interim exercebat aquae et poenitentiae sensim aures Judaeorum praeveniebat et occupabat spiritalis Baptismatis futuri annuntiatione, adhortans eos et dicens: Qui post me venit fortior me est, cujus ego non sum dignus corrigiam calceamenti solvere. Ipse vos baptizabit in Spiritu sancto et igni (Matth. III, 11; Marc. I, 7; Luc. III, 16; Joan. I, 27) . Propter quod nobis quoque hujus sermonis orsus hinc incipere debebit. Nam et Dominus hanc eamdem vocem Joannis post suam resurrectionem in Actis Apostolorum confirmans, praecepit eis ab Hierosolymis non discedere, sed expectare illam promissionem Patris quam audistis a me: quia Joannes quidem baptizavit aqua, vos autem baptizabimini Spiritu sancto, non post multos hos dies 1186C (Act. I, 4, 5) . Itemque Petrus eadem verba Domini percensuit, rationem pro se apud Apostolos reddens dicendo: Cum autem inciperem loqui ego, irruit Spiritus sanctus super eos, sicut et super nos in principio; et recordatus sum sermonem Domini sicut dicebat: Joannes quidem baptizavit aqua, vos autem baptizabimini Spiritu sancto. Si ergo aequale donum dedit eis sicut et nobis credentibus Dominum Jesum Christum, ego quis eram, qui possem prohibere Domino (Act. XI, 15-17) ? Et iterum: Viri fratres, scitis quia a diebus antiquis in nobis Deus elegit per os meum audire Gentes verbum Evangelii, et credere: et qui corda novit Deus testimonium perhibuit, dans eis Spiritum sanctum sicut et nobis (Act. XV, 7, 8) . Ac propterea hujus sententiae quae sit vis et potestas, considerare debemus. Ait enim 1186D Dominus eis qui postmodum baptizari haberent, quia crederent baptizandos esse, non quemadmodum a se in aqua in poenitentiam, sed in Spiritu sancto. De qua praedicatione cum utique nemo nostrum possit ambigere, manifestum est qua ratione homines in 1187A Spiritu sancto baptizati sint. Nam et proprie in ipso solo sancto Spiritu baptizati sunt qui crediderunt, quia Joannes discrevit et dixit, dicens se quidem in aqua baptizare, venturum autem qui in Spiritu sancto baptizet gratia et virtute Dei sunt et hoc et occulta largiente et operante, nihilominus autem etiam in Baptismate spiritus et aquae, praeterea etiam in Baptismate spiritus in sanguine proprio uniuscujusque, sicut declarant nobis sanctae Scripturae, quarum per singula quaeque eorum quae enarrabimus afferemus perspicuas probationes.

III. Ad quae forte tu, qui novum quid inducis, continuo impatienter respondeas, ut soles, dixisse in Evangelio Dominum: Nisi quis denuo natus fuerit ex aqua et Spiritu, non potest introire in regnum coelorum 1187B (Joan. III, 3, 5) . Ex quo manifeste apparet, illi Baptisma solum prodesse, cui possit etiam Spiritus sanctus inesse: super ipsum enim Dominum, cum baptizaretur, Spiritum sanctum descendisse, factumque ejus atque dictum pariter congruere, nec alia ulla ratione mysterium istud posse consistere. Cui responso nemo nostrum adeo ita insanus reperitur aut contumax, ut audeat contra fas aut contra verum contradicere; scilicet rebus integris et omni modo ita in Ecclesia gerundis et secundum disciplinae ordinem perpetuo a nobis observandis. Sed si in eodem Novo Testamento haec quae in isto negotio deprehendimus adunata, nonnumquam reperiantur quodam modo divisa ac separata et proinde disposita atque si sint singula; videamus utrum possint esse aliquando etiam 1187C singulariter solitaria, quasi non sint mutila, sed tamquam integra atque perfecta. Nam cum per manus impositionem episcopi datur unicuique credenti Spiritus sanctus, sicut Apostoli circa Samaritanos post Philippi Baptisma manum eis imponendo fecerunt, et hac ratione Spiritum sanctum in eos contulerunt (quod ut fieri posset, ipsi pro eis oraverunt; nondum enim super quemquam eorum descenderat Spiritus, tantum autem baptizati erant in nomine Domini Jesu) Dominus quoque noster post resurrectionem, cum insufflasset et dixisset Apostolis suis: Accipite Spiritum sanctum (Joan. XX, 22) , ita demum largitus eis Spiritum sanctum.

IV. Cum ita invenitur, quid tibi, frater, videtur? Si quis non ab episcopo baptizatus, ita ut si in continenti etiam manus ei imponatur, priusquam tamen 1187D accipiat Spiritum sanctum fuerit defunctus, 1188A utrum censeas salutem percepisse eum, nec ne: quoniam quidem et ipsi Apostoli et discipuli, qui etiam alios baptizabant, qui etiam a Domino baptizati, non statim Spiritum sanctum acceperint qui nondum erat, quia Jesus nondum fuerat clarificatus (Joan. VII, 39) : sed post resurrectionem ejus nec modicum intervallum temporis quo id gestum est, intercesserit. Sicuti et cum baptizati sunt a Philippo Samaritani, donec Samariam rogati ab Hierusalem Apostoli descenderent ad illos, ut eis manum imponerent et Spiritum sanctum per manus impositionem in eos conferrent: quoniam illo intervallo temporis aliquis eorum non adeptus Spiritum sanctum, morte potuit intercipi, et defraudatus gratia Spiritus sancti defungi. Quod hodierna quoque die non potest 1188B dubitari esse usitatum et evenire solitum, ut plerique post Baptisma sine impositione manus episcopi de saeculo exeant, et tamen pro perfectis fidelibus habentur. Sicuti Aethiops eunuchus cum rediret ab Hierusalem et legeret prophetam Esaiam et haesitarat, suggerente Spiritu, audita veritate a Philippo diacono credidit et baptizatus est (Act. VIII) : et cum ascendisset de aqua, Spiritus Domini rapuit Philippum, et non vidit eum jam nunc amplius eunuchus. Abibat enim viam suam gaudens quoniam, ut animadvertis, imposita ei manus non est ab episcopo ut Spiritum sanctum acciperet. Quod si hoc admittis et salutare esse credis, nec opinioni omnium fidelium refragaris, necesse est confitearis, proinde autem atque que hoc latius tractatu procedit, etiam illud aliud 1188C latius posse consistere: id est, ut per solam manus impositionem episcopi, quia Baptisma in nomine Jesu Christi Domini nostri praecessit, possit alio homini poenitenti atque credenti etiam Spiritus sanctus tribui; quoniam eos qui in Christum credituri essent, Scriptura sancta praedixit: Oportere in Spiritu baptizari: ita ut et hi quoque non videantur minus aliquid habere quam illi qui perfecti sunt christiani, ne necesse sit quaeri quale illud baptisma fuerit quod in nomine Jesu Christi sunt consecuti. Nisi forte in illo quoque superiore tractatu circa eos qui tantummodo in nomine Christi Jesu baptizati fuerint, statuas etiam sine Spiritu sancto posse salvos fieri, aut non hac sola ratione, sed si per manus impositionem episcopi Spiritum sanctum consuesse praestari, aut etiam non episcopum dicas 1188D Spiritum sanctum solitum esse largiri.

1189A V. Quod si ita est, et potest aliquid horum eveniens salutem homini credenti non praeripere, tu quoque ipse annuis quoniam modo dimidiatum et non ut contendis, consummatum mysterium fidei, qua necessitas intervenit, salutem adimere non posse credenti et poenitenti homini. Aut si dicis hujusmodi hominem salvum non posse fieri, omnibus episcopis salutem adimimus, quos ita periculis quam certissimis astringis ut omnibus hominibus qui sub cura eorum agunt, et hac atque illac dispersis regionibus ipsorum infirmantur, per semetipsos subvenire debeant; quia caeteri homines minores clericis qui periclitantur, hoc idem praestare non possint: ne sanguis eorum qui vacui de saeculo exisse videbuntur, de manu episcoporum necesse habeat requiri. Porro autem, ut non ignoratis, credentibus hominibus 1189B invenitur Spiritus sanctus a Domino datus sine Baptismate aquae, sicut Actis Apostolorum continetur in hunc modum: Adhuc loquente Petro verba haec, irruit Spiritus sanctus super omnes qui audiebant verbum: et obstupefacti sunt qui erant ex circumcisione fideles quotquot simul venerant cum Petro, quia et super Gentes donum Spiritus sancti effusum est. Audiebant enim eos loquentes linguis suis, et magnificabant Deum. Tunc respondit Petrus: Numquid aliquis aquam prohibere potest ut non baptizentur isti qui Spiritum sanctum acceperunt sicut et nos? Et praecepit eos baptizari in nomine Jesu Christi (Act. X, 44-48) . Sicut etiam idem Petrus postmodum de eisdem Gentibus plenissime docuit nos dicens: Et nihil discrevit inter nos et ipsos, fide emundatis cordibus eorum (Act. XV, 9) . Atque hoc 1189C non erit dubium in Spiritu sancto homines posse sine aqua baptizari, sicut animadversis baptizatos hos prius quam aqua baptizarentur, ut satisfieret et Joannis et ipsius Domini praedicationibus: quandoquidem et sine manus impositione Apostolorum et sine lavacro, quod postea adepti sunt, gratiam repromissionis acceperint: et sic paulo ante emundatis cordibus eorum, Deus per fidem ipsorum etiam remissionem peccatorum simul eis largitus sit, ut hoc solum eis Baptisma subsequens praestiterit, ut invocationem quoque nominis Jesu Christi acciperent, ne quid eis deesse videretur ad integritatem ministerii et fidei.

VI. Quod etiam e contrario latere tractatus hujus sunt consecuti ipsi illi discipuli Domini nostri, super quos jampridem baptizatos postremo die Pentecostes 1189D supervenit Spiritus sanctus, voluntate Dei quidem, non sua sponte coelo lapsus, sed ad hoc ipsum munus effusum sedet super unumquemque eorum, cum justi jampridem, ut diximus, Baptismate Domini 1190A fuissent baptizati, sicut et ipsi Apostoli, qui tamen omnes Dominum nocte qua apprehensus est deseseruisse inveniuntur: et ille ipse qui gloriatus est perseveraturum se in sua fide Petrus et adversus ipsius Domini praedictum obstinatissime repugnavit, postremo tamen tum ipsum negavit; ut hac ratione ostenderetur nobis quae medio tempore quoquo modo contraxerant delicta, eadem haec in eis fide postmodum sincera per Baptisma Spiritus sancti non dubie esse dimissa. Nec ulla, ut puto, alia ex causa Apostoli his quos in Spiritu sancto alloquebantur, praeceperant ut in nomine Christi Jesu baptizarentur, nisi quia virtus nominis Jesu super quemcumque hominum Baptismate invocata, ad salutem assequendam non modicam praerogativam ei qui baptizaretur praestare posset, sicuti Petrus in 1190B Actis Apostolorum enarrat dicens: Nec enim aliud est nomen sub coelo quod datum est hominibus, in quo oportet salvos fieri nos (Act. IV, 12) . Sicut etiam apostolus Paulus aperit ostendens quia Deus exaltavit Jesum Dominum nostrum, et donavit illi nomen ad hoc ut sit super omne nomen; ut in nomine Jesu omnes genua curvent coelestium et terrestrium et infernorum, et omnis lingua confiteatur quia Dominus est Jesus in gloria Patris (Philip. II, 9-11) . Et ille in quo cum baptizaretur, invocatum esset in nomine Jesu, licet in aliquo errore consequeretur, tamen quandoque non prohiberetur rectum sapere, et errorem suum corrigere, et ad Ecclesiam et ad episcopum venire, et sinceriter confiteri Jesum nostrum coram hominibus; ut tunc cum ab episcopo ei manus 1190C imponeretur, etiam Spiritum sanctum acciperet, nec invocationem illam pristinam nominis Jesu amitteret, quam nemini nostrum licet damnare, quum haec nuda et singularis si in errore sit constituta, non posset ad salutem praestandam sufficere: ne hac ratione etiam Ethnicos et haereticos abutentes nomen Jesu, credamus ad salutem sine vera re atque integra posse pervenire. Quam tamen invocationem nominis Jesu correctione erroris et agnitione fidei veritatis, et abscisa omni labe praeteritae conversationis, mysterio Dei circa ejusmodi homines rite perpetratam, locum quem habitura non erat, obtinere, et postremo in fide recta et ad integritatem signi praestandam non obesse, supplemento ejus quod deerat accedente, perquam utile est credere, et tot annorum 1190D totque ecclesiarum itemque Apostolorum et episcoporum auctoritati cum bona ratione acquiescere: cum sit maximum incommodum ac dispendium sanctissimae matris Ecclesiae, adversus prisca consulta 1191A post tot saeculorum tantam seriem nunc primum repente ac sine ratione insurgere. Nec enim propter aliud Petrus qui jam fuerat baptizatus, et quid sentiret de Domino ab ipso Domino erat interrogatus, et veritate revelationis Patris coelestis in cum collocata, quod Dominus noster non solum Christus, verum etiam Filius Dei vivi esset confessus (Matth. XVI, 16) , postmodum eidem Christo praedicanti de sua passione refragatus esse monstratus est, et propterea Satanas dici ostensus est (Ibid. v. 3) ; nisi quia futurum erat ut quidam, tametsi variantes in sententia propria et claudicantes aliquando in fide atque doctrina, cum in nomine Jesu baptizarentur, tamen si intervallo quodam temporis recorrigere id potuissent, non propterea a salute exciderent, sed 1191B quandoque resipuissent, integram spem salutis poenitendo obtinerent; praesertim cum Spiritum sanctum quo baptizari unusquisque hominum debet, acciperent, aliquid tale designassent; sicuti non solum Petrum hoc passum esse in Evangelio deprehendimus, verum universos quoque discipulos, quibus jam Baptizatis postea Dominus ait, quia vos omnes scandalizabimini in me (Marc. XIV, 27) ; qui omnes, ut animadvertimus, correcta fide sua post resurrectionem Domini in Spiritu sancto sunt baptizati: ut non immerito hodie quoque credamus homines correctos a pristino errore, in Spiritu sancto posse baptizari, qui cum aqua baptizarentur in nomine Domini aliquod scabram habuissent fidem; quoniam multum interest utrum in totum quis non sit baptizatus in nomine 1191C Domini nostri Jesu Christi, an vero in aliquo claudicet cum baptizatur Baptismate aquae, quod minus est, dummodo postea constet in veritate sincera fides in Baptismate spiritus, quod non dubie majus est.

VII. Nec aestimes huic tractatui contrarium esse quod dixit Dominus: Ite, docete Gentes, tinguite eos in nomine Patris et Filii et Spiritus sancti. (Matt. XXVIII, 19) . Quia cum hoc verum et rectum et omnibus modis in Ecclesia observandum sit, et observari quoque solitum sit, tamen considerare oportet quod invocatio nominis Jesu non debet a nobis futilis videri propter venerationem et virtutem ipsius nominis: in quo nomine virtutes omnes solent fieri, et nonnumquam aliquae etiam ab hominibus extraneis. Caeterum quo pertinent illa verba Christi, 1191D qui negaturum se esse dixit, nec nosse eos qui sibi in die judicii dicturi essent: Domine, Domine, nonne in tuo nomine prophetavimus, et in nomine tuo daemonia ejecimus, et in nomine tuo virtutes magnas fecimus, respondendo eis etiam cum jurejurando quia numquam cognovi vos; discedite a me qui operamini iniquitatem (Marc. XIV, 27) ; nisi ostenderetur nobis nonnumquam etiam ab his qui operarentur iniquitatem, posse per nimiam virtutem nominis Jesu etiam haec fieri? idcircoque debet invocatio 1192A haec nominis Jesu quasi initium quoddam mysterii Dominici commune nobis et caeteris omnibus accipi, quod possit postmodum residuis rebus impleri; alias non profutura talis invocatio cum sola permanserit, quia post mortem ejusmodi hominis non potest ei quidquam omnino adjici, vel suppleri aut in aliquo prodesse die judicii, cum illi a Domino nostro quae supra memoravimus coeperint exprobrari qui tamen universi hodie ut sibi his modis subveniant quibus supra ostendimus, non possunt ab ullo hominum tam dure tamque crudeliter prohiberi.

VIII. Sed ad haec, ut soles, contradices, opponendo nobis tunc cum baptizarentur integre ac recte discipulos ac non ut hos haereticos esse baptizatos: quod ex persona ipsorum et ejus qui baptizavit 1192B illos, sumas necesse est. Et ideo nos ad propositionem hanc tuam non ut accusatores discipulorum Domini respondemus, sed sicuti compellimur; quia necesse est ubi et quando et quemadmodum unicuique nostrum salus sit praestita, rationibus investigemus. Namque natum esse Dominum nostrum et Christum esse eum multis rationibus a discipulis ejus non immerito credi videbatur, quod ex tribu Juda, quod ex genere David, quodque in civitate Bethleem fuisset natus; et quod pastoribus ab Angelis, quoniam Salvator illis natus esset eodem momento fuisset annuntiatus; quod in oriente visa ejus stella sollicitissime fuisset a magis requisitus et adoratus, et illustribus donis et insignibus muneribus honoratus; quod puer admodum in templo 1192C sedens cum legis doctoribus, prudenter et cum admiratione omnium disputasset; quod cum baptizaretur, ita ut nulli alii contigerat, coelis apertis descensione Spiritus sancti et super eum mansione, testimonio etiam Patris sui itemque Joannis Baptistae fuisset clarificatus; quod supra humanam mediocritatem corda et cogitationes universorum intelligeret, quod languores et vitia et valetudines cum potestate maxima curaret atque sanaret, quod remissiones peccatorum cum evidenti probatione praestaret, quod daemonia jussu expelleret, quod leprosos verbo mundaret, quod aquam in vinum convertendo convivium nuptiale admirabili laetitia amplificaret, quod caecis visionem restitueret aut indulgeret, quod doctrinam Patris cum omni fiducia assereret, quod 1192D in loco deserto de quinque panibus quinque millia hominum saturaret, quod reliquiae atque buccellae plusquam duodecim cophinos impleret, quod mortuos pro sua pietate passim suscitaret, quod ventis et mari ut quiescerent imperaret, quod super mare pedibus ambularet, quod virtutes omnes omnino perficeret.

IX. Quibus rebus et hujusmodi compluribus factis ad claritatem ejus pertinentibus consequens esse videbatur ut quemadmodum Judaei de Christo 1193A sentiunt, quod tamen de Jesu Christo Domino nostro non credunt, ut etiam ipsi existimarent, ut talis et tantus nulla obita morte in aeternum perseveret, et regnum Israel et totius orbis in perpetuum quod non corriperetur possideret. Unde etiam Judaei ausi fuerunt eum rapere et in regnum unguere: quod quidem necesse habuit ille superfugere: ac propterea discipuli ejus arbitrabantur quod nulla alia ratione vitam aeternam his praestaturus esset, nisi primum ipse vitam hanc temporalem cum illa aeterna in se ipso continuasset. Denique cum conversarentur in Galilaea, dixit eis Jesus: Incipit Filius hominis tradi in manus hominum, et interficient eum, et post triduum resurget (Marc. IX, 30) . Et contristati sunt nimis, quia, sicuti 1193B diximus, longe diversum prius animis ac mente conceperant. Denique hic fuit etiam Judaeorum sermo contradictionis adversus eum, cum se ipse quidem doceret eos et futura annuntiaret; illi autem dicerent: Nos audivimus a lege quia Christus manet in aeternum: et quomodo tu dicis quia exaltari oportet filium hominis (Joan. XII, 34) ? Itaque fuit discipulorum eadem haec praesumptio de Christo, prorumpente in istum sermonem incredulitatis suae Petro ipso duce ac principe Apostolorum. Cum enim a Domino simul cum caeteris fuisset interrogatus quidnam sentiret de ipso, id est quem esse eum existimaret; et primo veritatem confessus fuisset, dicens esse eum Christum Filium Dei vivi (Matth. XVI, 16 et seq.) ; et propterea beatus ab illo judicatus esset quod hoc non 1193C carnaliter, sed per Patris coelestis revelationem assecutus esset: idem tamen, ubit coepit Jesus ostendere discipulis suis quia oporteret eum Hierosolymam ire, et multa pati a senioribus et sacerdotibus et scribis, et interfici et post diem tertium resurgere; nihilominus ille verus Christi confessor post pauculos dies assumpto eo coepit illum corripere dicens: Propitius sis tibi, non erit istud (Ibid. 22, 23) ; ita ut propterea audire a Domino commeruerit, Vade post me, Satanas, scandalum mihi es; ob hoc quod non saperet ea quae sunt Dei, sed ea quae sunt hominum. Quae increpatio adversus Petrum magis magisque eluxit apprehenso Domino, cum a muliercula conterritus diceret: (Matth. XXVI, 70 et seq.) Nescio quid dicas, neque novi te. Et iterum cum hoc idem 1193D diceret addhibito jurejurando, et tertio devotans et jurans affirmaret, quoniam non nosset hominem, 1194A et non semel, sed saepius eum negasset: quod consilium ei quoniam usque ad passionem Domini perseveraturum erat, multo prius a Domino palam factum est, ut nos quoque id non ignoremus. Denique post resurrectionem Domini unus e discipulis ejus Cleopas, cum esset moestus secundum errorem omnium condiscipulorum suorum, ipsi Domino tamquam alicui ignoto referens quod contigerat, sic locutus est dicens de Jesu Nazareno, qui fuit propheta potens in factis et dictis in conspectu Dei et universi populi, quomodo hunc tradiderunt sacerdotes et principes nostri in damnationem mortis et cruci eum fixerunt: nos autem sperabamus quod ipse erat redempturus Israel (Luc. XXIV) . Juxta quae, omnes quoque discipuli asseverationem quoque mulierum 1194B quae post resurrectionem viderant Dominum, judicaverunt deliramenta; et quidam ipsorum viso eo non crediderunt, sed dubitaverunt; quique tunc non interfuerunt omnino non crediderunt, nisi postmodum ab ipso Domino omnibus modis fuissent objurgati atque increpati: quoniam mors eos ita offenderat, ut putarent eum non resurrexisse, quem crediderant mori non debuisse; quia contra opinionem ipsorum semel mortuus fuisset. Itaque quod ad ipsos discipulos pertinet, neque integram neque perfectam fidem habuisse his modis quibus retulimus inveniuntur; et quod multo gravius est, sicut in Evangelio cata Joannem scriptum est, etiam alios baptizabant (Joan., III, 22) .

X. Praeterea quid dicturus es de his qui plerumque 1194C ab episcopis pessimae conversationis baptizantur: qui tamen tandem, cum Deus voluerit, in sceleribus suis convicti, etiam ipso aut prorsus etiam communicatione privantur? Aut quid statues de eis qui ab episcopis prave sentientibus aut imperitioribus fuerint baptizati? quando non ad liquidum et integre vel etiam aliter quam oportet in traditione sacramenti fuerint locuti; certe aut interrogaverint quid, aut interrogantes a respondentibus audierint quod minime ita interrogari aut responderi debet: quod tamen non valde illam nostram rectam fidem laedat, sed non tam ornate ut tu et composite, isti quoque simpliciores homines mysterium fidei tradant. Dicturus es enim utique pro tua singulari diligentia, hos quoque denuo baptizandos esse, cum maxime eis res desit aut obstet quominus 1194D inviolabile illud divinum mysterium fidei intemeratum possint accipere. Sed enim virorum optime reddamus 1195A et permittamus virtutibus coelestibus vires suas, et dignationi divinae majestatis concedamus operationes proprias, et intelligentes quantum in ea sit emolumentum, libenter ei acquiescamus. Et ideo cum salus nostra in Baptismate spiritus, quod plerumque cum Baptismate aquae conjunctum est, sit constituta, siquidem per nos Baptisma tradetur, integre et solemniter et per omnia quae scripta sunt assignetur, atque sine ulla ullius rei separatione tradatur; aut si a minore clero per necessitatem traditum fuerit, eventum expectemus ut aut suppleatur a nobis aut a Domino supplendum reservetur; si vero ab alienis traditum fuerit, ut potest hoc negotium et ut admittit, corrigatur: quia Spiritus sanctus extra Ecclesiam non sit, fides quoque non solum apud 1195B haereticos, verum etiam apud eos qui in schismate constituti sunt sana esse non possit. Idcircoque poenitentiam agentibus correctisque per doctrinam veritatis et per fidem ipsorum, quae postea emendata est purificato corde eorum, tantummodo Baptismate spiritali, id est manus impositione episcopi et Spiritus sancti subministratione, subveniri debeat; signum quoque fidei integrum hoc modo et hac ratione tradi in Ecclesia merito consuevit; ne invocatio nominis Jesu quae aboleri non potest, contemptui a nobis videatur habita: quod utique non oportet; quamquam talis invocatio, si nihil eorum quae memoravimus secutum fuerit, ab operatione salutis cesset ac vacet. Dicente enim Apostolo unum esse Baptisma (Ephes. IV, 5) , necesse est 1195C invocatione nominis Jesu perseverante; quia non potest a quoquam hominum quae semel invocata est auferri, si eam contra decretum Apostolorum geminare ausi fuerimus nimietate praestandi immo superaddendi Baptismatis studio: si ille qui ad Ecclesiam revertitur nolit denuo baptizari, futurum est ut defraudemus Baptismate spiritali eum quem putamus defraudandum non esse baptismate aquae.

XI. Quid autem statues in personam ejus verbum audientis qui forte apprehensus in nomine Christi statim confessus, ac priusquam baptizari aqua permitteretur ei, fuerit punitus; utrum perisse eum pronuntiabis quia non est aqua baptizatus, an vero aliquid extrinsecus patrocinari ad salutem existimabis, licet non sit aqua baptizatus? Quod 1195D perisse eum existimabis, obviam tibi veniet sententia Domini dicentis: Quicumque me confessus fuerit coram hominibus, confitebor illum et ego coram Patre meo qui in coelis est (Matth. X, 32) : quia nihil interest utrum hic verbum audiens an fidelis sit qui confitetur Domino, dummodo ipsum Christum quem confiteri oportet, confiteatur; quia Dominus pari vice confitendo et ipse confessorem suum apud Patrem, honore eum martyrii sui, ut pollicitus est, exornet. Quod utique non debet latius accipi, quasi possit usquequaque porrigi, quia potest 1196A Christi nomen etiam haereticus aliquis qui tamen ipsum Christum negat, confiteri; quia in alium Christum credit, cum Christus confiteatur quod ei prodesse minime possit: siquidem Dominus non se ipsum in confessionem a nobis coram hominibus deduci oportere dixit, quod sine ipso et sine venerando nomine ejus non potest fieri. Et ideo integrum ac sincerum et incontaminatum et inviolatum utrumque debet consistere confitenti, nullo delectu habito ipsius confessoris, sive ille justus, sive peccator, perfectusque Christianus, an vero etiam nunc imperfectus, qui summo discrimine suo Dominum confiteri non timuit. Nec est hoc contrarium superiori tractatui: quia illic quidem tempus superat ad corrigenda quae multa vel prava sunt, 1196B et quoniam quaedam concessa sunt ipsi tantummodo nomini Domini nostri, martyrium autem nonnisi in ipso et per ipsum Dominum possit consummari; et idcirco neque Christum sine ipsus nomine quis possit confiteri, neque nomen Christi sine ipso Christo ad confessionem cuiquam possit patrocinari.

XII. Quapropter totus discernendus est tractatus hic, ut possit manifestior fieri. Namque invocatio nominis Jesu ideo tantum patrocinari potest, si rite suppleta postea fuerit, quia et Prophetae et Apostoli ita praedicaverunt. Ait enim Jacobus in Actis Apostolorum: Viri fratres, audite: Simon exposuit quemadmodum primum Deus visitaverit accipere ex gentibus populum nomini suo; et huic consonant sermones prophetarum, sicut scriptum est: Post 1196C haec revertar, et reaedificabo tabernaculum illud David quod cecidit; et quae demolita sunt ejus reaedificabo, et denuo erigam illud; uti exquirant residui hominum Deum, et omnes gentes super quas invocatum est nomen meum super eas, dicit Dominus faciens haec (Act. XV, 13-17) . Itaque et residui hominum, id est quidam Judaeorum, et omnes gentes super quas invocatum est nomen Domini, possunt et necesse habent requirere Dominum, quia ipsa invocatio nominis praebet eis occasionem vel etiam imponit necessitatem requirendi Dominum, cum quibus praecipiunt Scripturas sanctas, sive universas, sive quasdam, tamen audentius de veritate tractare quam cum gentibus, super quos non est invocatum nomen Domini Jesu Filii Dei vivi, sicuti nec super 1196D Judaeos, qui veteres tantum Scripturas recipiunt. Et ideo utriusque hujus generis homines, id est Judaei et Gentiles, plene ut oportet credentes pari modo baptizantur. Haeretici vero jam baptizati aqua in nomine Jesu Christi, tantum in Spiritu sancto baptizandi sunt: et in Jesu, quod nomen solum datum est sub coelo in quo oporteat salvos fieri nos, merito mors contemnitur; quoniam si sic perseverent, salvi esse non possunt, quia non requisiverunt Dominum post invocationem nominis ejus super 1197A eos, sicut et illi qui in eos Christus qui forte credere noluerunt, de quibus Dominus ait: Cavete ne quis vos in errorem inducat. Multi enim venient in nomine meo dicentes: Ego sum Christus: et multos in errorem inducent (Matth. XXIV, 4, 5-11) . Et iterum ait: Tunc si qui dixerit vobis: Ecce hic Christus, aut hic; nolite credere. Surgent enim pseudochristi et pseudoprophetae, et dabunt signa magna et portenta, ita ut errent, si fieri potest, etiam electi (Ibid. 23, 24) . Quas virtutes non dubie tunc illi sub nomine Christi facient. In quo nomine videntur quidam etiam modo quasdam virtutes facere, et falso prophetare. Sed certum est eos, quod ipsi non sint Christi, propterea ad Christum non pertinere; quemadmodum etiam si quis desciscat a Christo, inhaerens solo nomini ejus, qui non multum adjuvatur, 1197B immo magis hoc nomine etiam oneratur, licet fuerit antea fidelissimus aut justissimus, aut clero aliquo honoratus, aut confessionis dignitate praeditus. Hi enim omnes negando verum Christum, introducendo aut sequendo alium, cum sit nullus omnino alius, nihil spei aut salutis sibi relinquunt: non aliter quam illi qui coram hominibus negaverunt Christum, quos negari necesse est a Christo, non habita ulla ratione ipsorum ex praecedenti conversatione eorum aut sensu aut dignitate; proinde atque ipsi ausi sunt Christum, id est salutem suam abrogare, damnati per hujus modi clausulam, quia manifestissime a Domino dictum est: Quicumque me negaverit coram hominibus, negabo eum et ego coram Patre meo qui in coelis est 1197C (Matth. X, 33) : ut verbum hoc, Quicumque, etiam in clausula confessionis plenissime nobis ostendat, quod nulla conditio ipsius confitentis obesse possit; licet negator ille antea vel haereticus fuerit vel audiens aut audire incipiens, qui nondum baptizatus sit, vel de haeresi ad veritatem fidei conversus, vel ab Ecclesia digressus et postea reversus sit; et tunc cum rediret, priusquam ei manus ab episcopo imponeretur, apprehensus confiteri Christum coram hominibus necesse habuerit, sicut iterum neganti Christum nulla propria vetus dignitas potest ad salutem patrocinari.

XIII. Quodcumque enim in homine ultimum in hac specie deprehensum fuerit, in illo quis nostrum judicari necesse habebit, abolitis et obliteratis 1197D omnibus quae prius gessit. Et ideo cum in martyrio tanta sit mutatio rerum in momento temporis, ut in re perquam veloci possint mutari universa; nemo sibi blandiatur qui occasionem amiserit gloriosae salutis, si forte se ab ea excluserit propria sua culpa: sicuti et illa uxor Loth, quae similiter in angustiis rerum contra praeceptum Angelorum 1198A tantummodo post se respexit, et tumulus salis facta est. Qua ratione etiam ille haereticus qui confitendo Christi nomen trucidatur, nihil postea potest corrigere, si quid de Deo aut de Christo male senserit, cum in alium Deum vel in alium Christum credendo semetipsum fefellit, confessor non Christi, sed solitario Christi nomine; quando et Apostolus consequenter dicat: Et si corpus meum tradidero, ita ut exurar igni, dilectionem autem non habeam, nihil proficio (I Cor. XIII, 3) . Quia hoc facto nihil proficit qui non habet dilectionem ejus Dei et Christi, qui per Legem et Prophetas et in Evangelio in hoc modo praedicatur: Diliges Dominum Deum tuum in toto corde tuo et in tota anima tua et in tota cogitatione tua, et diliges proximum tibi tamquam te. In his enim duobus praeceptis tota Lex 1198B pendet et Prophetae (Deut. VI, 5; Matth. XXII, 37-40) . Sicut et Joannes Evangelista dicit: Et omnis qui diligit, ex Deo natus est, et cognoscit Deum; quia Deus dilectio est (I Joan. IV, 7-8) . Sicuti et Deus ait: Ita enim dilexit Deus mundum ut Filium suum unicum daret, ut omnis qui in eum crederet non periret, sed haberet vitam aeternam (Joan. III, 16) . Ut manifeste appareret eum qui hanc diligendi nos et diligendi a nobis dilectionem in se non habeat, inani confessione et passione nihil proficere quam ut ipsa apparet et constat haereticum esse qui in alium deum credat sive Christum alium accipiat, quam quem Scripturae Novi et Veteris Testamenti manifeste praedicant, quae Patrem omnipotentem creatorem omnium et Filium ejus sine obscuritate 1198C annuntiant. Eveniet enim eis ut alii ab alio Deo salutem exspectanti: tunc demum contra opinionem suam a Christo Dei Patris omnipotentis creatoris Filio quem blasphemaverunt, in poenam aeternam damnentur, cum judicare Deus coeperit absconsa hominum secundum Evangelium per Christum Jesum; eo quod in ipsum non crediderint, licet ipsius nomine abluti sint.

XIV. Et usque adeo omne illud haereticorum baptisma intercedente aliquo intervallo temporis corrigi potest, si quis supervixerit et fidem correxerit, ut Deus noster in Evangelio secundum Lucam ad discipulos suos locutus est dicens: Habeo autem aliud baptisma baptizari (Luc. XII, 50) . Item secundum Marcum ad filios Zebedaei eadem ratione dixerat: 1198D Potestis bibere calicem quem ego bibo; aut baptismate quo ego baptizor, baptizari (Marc. X, 38) ? quod sciret homines non sulum aqua, verum, etiam sanguine suo proprio habere baptizari: ita ut et solo hoc Baptismate baptizati fidem integram et dignationem sinceram lavacri possint adipisci et utroque 1199A modo baptizari, aeque tamen unum baptisma salutis et honoris pariter et aequaliter consequi. Quod enim dictum est a Domino, Habeo aliud Baptisma baptizari, hoc in loco non ut secundum Baptisma, ac si sint duo Baptismata, significat, sed alterius quoque speciei Baptisma ad eamdem salutem concurrens donatum nobis esse demonstrat. Quas utrasque species ab ipso Domino nostro primum initiari et sanctificari oportebat, ut nobis quoque alterutra sive utraque species unum hoc duplex salutiferum atque honorificum Baptisma praestaret; et viae quaedam unius Baptismatis sic nobis patefierent, ut aliquando impune aliqua illarum deesset, sicut in verbum audientibus martyribus impune aquae Baptisma deest, quos tamen certi sumus, 1199B si quid laxamenti habeant, etiam aqua solitos baptizari: itemque illis qui legitimi sunt fideles effecti, impune deest Baptisma sanguinis proprii; quia baptizati in nomine Christi, redempti sunt protiosissimo sanguine Domini, cum utraque haec ex uno atque eodem fonte procedant flumina Baptismatis dominici, ut omnis qui sitit veniat et bibat, sicut Scriptura dicit: Flumina de ventre ejus currebant aquae vivae (Joan. VII, 38) . Quae flumina primum apparuerunt in Domini passione, cujus de latere perforato lancea militari sanguis et aqua manavit, ut emitteret duo flumina diversae speciei, sed tamen ejusdem ac singulare latus, ita ut impleatur Spiritu sancto quicumque credens biberit ex utroque flumine. Haec enim de fluminibus his loquens 1199C ostendebat Dominus significans Spiritum sanctum quem accepturi essent qui credituri erant in illum. Nondum autem erat Spiritus, quia Jesus nondum erat clarificatus (Ibid., 39) . Igitur dicens quemadmodum generari potest Baptismi quod Apostolus unum esse praedicat, utique manifestum est illa ratione, quia diversae sunt species unius atque ejusdem Baptismatis ex uno vulnere profluentis in aquam et sanguinem; cum illic duo sint de quibus locuti sumus Baptismata aquae, id est unius atque ejusdem species, cum unum esse debeat Baptisma uniuscujusque species, sicut plenius sumus locuti.

XV. Et quoniam videmur omne Baptisma spiritale trifariam divisisse, veniamus etiam ad probationem 1199D narrationis propositae, ne videamur proprio 1200A sensu et temere hoc fecisse. Ait enim Joannes de Domino nostro in Epistola sua nos docens: Hic est qui venit per aquam et sanguinem, Jesus Christus, non in aqua tantum, sed in aqua et sanguine. Et Spiritus est qui testimonium perhibet, quia Spiritus est veritas; quia tres testimonium perhibent, Spiritus et aqua et sanguis. Et isti tres unum sunt (I Joann. VI, 8) . Ut ex illis colligamus, et aquam praestare (Spiritum) solitum, et sanguinem proprium hominibus praestare Spiritum solitum, et ipsum quoque spiritum praestare Spiritum solitum. Nam cum effundatur aqua sicuti et sanguis, spiritus etiam effusus sit a Domino super omnes qui crediderunt, utique et aqua et nihilominus proprio sanguine, tunc deinde et Spiritu sancto possunt homines baptizari. Ait 1200B enim Petrus: (Act. II, 17, 18) Sed hoc est quod dictum est per Prophetam: Erit in novissimis diebus, dicit Dominus, effundam spiritum meum super omnem carnem, et prophetabunt filii eorum et filiae eorum, et juvenes visiones videbunt, et seniores somnia somniabunt. Et quidem super servos et super ancillas effundam de spiritu meo. Quem Spiritum in Veteri Testamento, non quidem passim nec effuse, sed communicatum cum aliis, aut etiam sponte insiluisse in quosdam homines, vel induisse illos vel fuisse super eos deprehendimus, sicuti Moysi de septuaginta presbyteris a Domino dictum esse animadvertimus: Et auferam spiritum qui super te est, et imponam super eos (Num. XI, 17) . Propter quod etiam secundum pollicitationem suam Deus ab alio ex spiritu qui super Moysen fuerat, imposuit super 1200C illos, et prophetaverunt in castris: Quod Moyses, ut homo spiritalis, ita contigisse gaudebat, licet ab Jesu filio Nave ut huic rei intercederet invito suadebatur, et idcirco non fuisse permotus. Porro autem in libro Judicum, item in Regnorum libris animadvertimus super plerosque aut fuisse spiritum Domini aut insiluisse in eos, tamquam super Gothoniel, Gedeon, Jepthe, Samson, Saul, David et caeteros alios. Quod usque adeo ita se habet, ut Spiritus sancti sponte accedenti ab eis libertatem ac facultatem manifestissime nos Dominus docuerit dicens: Spiritus ubi vult spirat, et vocem ejus audis, et nescis unde veniat aut quo vadat (Joan. III, 8) . Ita ut idem Spiritus etiam super indignos quoque sui nonnumquam inveniatur 1200D esse; non utique otiose nec sine ratione, sed necessariae 1201A alicujus operationis gratia, sicuti super Saul fuit, super quem factus est Spiritus Dei, et prophetavit. Quamquam posteriore tempore postquam recessit ab eo Spiritus Domini, et postquam angebat eum spiritus malignus a Domino, quoniam tunc ad hoc postremus venerat post nuntios quos ante assidue praemiserat ut interficeret David: qui idcirco inciderunt in chorum Prophetarum et prophetaverunt, ne id quod jussi fuerant perficere possent aut vellent. Quod admirabili ratione per voluntatem Dei spiritum qui super illos omnes fuit, credimus operatum esse. Qui spiritus implevit etiam Joannem Baptistam adhuc ab utero matris suae, et incubuit super eos qui cum Cornelio centurione erant priusquam baptizarentur aqua. Ita dum cohaeret Baptismati hominum, Spiritus 1201B sanctus aut antecedit aut sequitur, vel cessante Baptismate aquae, incumbit super eos qui credunt, dat nobis consilium quod aut ex integro rite Baptisma servare, aut forte dato a quocumque in nomine Jesu Christi Baptismate supplere id debeamus, custodita nominis Jesu Christi, sicuti plenissime exposuimus, sanctissima invocatione, custodita praeterea tanti temporis, tot virorum, veneranda nobis consuetudine et auctoritate.

XVI. Quoniam autem prima pars disputationis hujus videtur explicata, etiam sequentem ejus propter haereticos debemus attingere: quia perquam necessarium est eum tractatum qui semel in manus incidit non praeterire; ne forte eos qui sunt simpliciores ex fratribus, aliquis haereticorum versutia sua 1201C audeat attentare. Nam quia Joannes dixit nos baptizandos esse in Spiritu sancto et igni (Matth. III, 11; Luc. III, 16) , eo quod addiderit dicens et igni, idcirco quidam desperati homines ausi sunt usquequaque pravitatem suam porrigere, et propterea homines versutissimi quaerunt quomodo sanctitatis Baptisma ita corrumpant ac violent ut etiam evacuent; qui originem jam exinde trahunt a Simone mago multiformi perversitate per varios errores eam exercentes. Cui Simoni Petrus in Actis Apostolorum dixit: Pecunia tua tecum sit in perditionem, quia gratiam Dei existimasti per pecunias posse possideri. Non est tibi portio neque fors in sermone hoc. Cor enim tuum non est rectum coram Deo (Act. VIII, 20, 21) . Et agunt isti haec omnia, dum fallere cupiunt eos qui sunt simpliciores aut curiosiores: et tentant nonnulli illorum 1201D tractare se solos integrum atque perfectum, non sicuti nos mutilatum et decurtatum Baptisma tradere, quod taliter dicuntur assignare, ut quam mox in aquam descenderunt, statim super aquam 1202A ignis appareat. Quod si aliquo lusu perpetrari potest, sicut affirmantur plerique hujusmodi lusus Anaxilai esse, sive naturale quid est, quo pacto possit hoc contingere, sive illi putant hoc se conspicere, sive maligni opus et magicum virus ignem potest in aqua exprimere: illi tamen talem fallaciam et stropham praedicant perfectum Baptisma esse; quod fideles homines si coacti fuerunt accipere, utique non dubitabitur eos id quod habuerant amisisse; perinde ac si quis sacramento miles dicto, desertis suis castris, in hostium diversissimis castris longe aliud sacramentum velit dicere, hac ratione constat eum vetere sacramento exauctoratum esse.

XVII. Item si hujusmodi homo rursus ad te redeat, utique haesitabis utrum habeat Baptisma necne; 1202B et tamen oportebit te huic quoque poenitentiam agenti quibuscumque modis potueris subvenire. Est autem adulterini hujus, immo internecini baptismatis, si quis alius auctor, tum etiam quidam ab eisdem ipsis haereticis propter hunc eumdem errorem confictus liber qui inscribitur Pauli Praedicatio. In quo libro contra omnes Scripturas et de peccato proprio confitentem invenies Christum, qui solus omnino nihil deliquit, et ad accipiendum Joannis Baptisma pene invitum a matre sua Maria esse compulsum: item cum baptizaretur, ignem super aquam esse visum; quod in Evangelio nullo est scriptum: et post tanta tempora Petrum et Paulum post collationem Evangelii in Hierusalem et mutuam cogitationem et altercationem et rerum agendarum dispositionem, 1202C postremo in Urbe quasi tunc primum invicem sibi esse cognitos: et quaedam alia hujuscemodi absurde ac turpiter conficta: quae omnia in illum librum invenies congesta. Qui autem non ignorant Spiritus sancti qualitatem, intelligunt quod dictum est de igni, de ipso Spiritu dictum esse. Nam in Actis Apostolorum secundum hanc eamdem promissionem Domini nostri (Act. II) , ipso die Pentecostes cum descendisset Spiritus sanctus super discipulos ut in illo baptizarentur, visae sunt insidentes super singulos linguae quasi ignis, ut constaret eos Spiritu sancto et in igne baptizatos, hoc est, eo Spiritu qui esset sive ignis sive quasi ignis: qualis ignis fuit qui in rubo ardebat et rubum non comburebat, qualisque est ille ignis qui est Angelorum spiritus, sicut Scriptura dicit: Qui facit Angelos suos spiritus, et ministros 1202D suos ignem ardentem (Psal. CIII, 4) . Cui cum similis aut socius aut particeps fueris, poteris nullum ignem timere, nec illum quidem qui antecedens Domino in die judicii conflagrabit totum orbem terrae 1203A (Psal. XCVI, 3) , absque eis qui baptizati sunt in Spiritu sancto et igni.

XVIII. Et hominibus quidem Spiritus perseverat hodie invisibilis, sicut Dominus dicit: Spiritus ubi vult spirat, et nescis unde veniat vel quo vadat (Joan. III, 8) . Sed in principio mysterii fidei et spiritalis Baptismatis hic idem Spiritus manifeste visus est et super discipulos insedisse quasi ignis: item, coelis apertis, descendisse super Dominum columbae similem; quoniam pleraque, immo pene omnia quae essent futura manifesta sunt: quae tamen modo essent invisibilia nihilominus, nunc quoque oculis et incredulitati hominum vel ex parte, vel aliquando, vel in figura sunt monstrata ad corroborandam et confirmandam fidem nostram. Sed nec illud omiserim quod Evangelium 1203B merito praedicat. Ait enim paralytico Dominus noster: Bono animo esto, fili, dimittuntur tibi peccata (Matth. IX, 2) : ut ostenderet fide mundari corda ad remissionem peccatorum consequendam. Quam remissionem peccatorum consecuta est etiam illa quae erat mulier peccatrix in civitate; cui Dominus ait: Dimittuntur tibi peccata (Luc. VII, 48, 50) . Et cum coepissent qui simul discumbebant, apud semet ipsos dicere: Quis est hic qui peccata dimittit? quod et circa paralyticum acerbius Scribae et Pharisaei obmurmuraverant, 1204A ait ad mulierem Dominus: Fides tua te salvam fecit, vade in pace. Ex quibus universis ostenditur fide emundari corda, Spiritu autem ablui animas: porro autem per aquam lavari corpora, sanguine quoque festinantius perveniri per compendium ad salutis praemia.

XIX. Puto nos plene exsecutos praedicationem Baptistae Joannis, unde sermonem sumus exorsi, qui dixit ad Judaeos: Ego quidem vos baptizo aqua in poenitentiam. Qui autem post me venit fortior me est, cujus ego non sum dignus solvere corrigiam calceamenti. Ipse vos baptizabit in Spiritu sancto et igni (Luc. III, 16) . Arbitror autem et apostoli Joannis doctrinam nos non inepte disposuisse, qui ait quia tres testimonium perhibent, spiritus et aqua et sanguis, et isti 1204B tres unum sunt (I. Joan. V, 8) . Nisi fallor autem, etiam illud explanavimus quod Dominus noster ait: Joannes quidem baptizavit aqua, vos autem baptizabimini in Spiritu sancto (Act. I, 5) . Praeterea existimo nos non infirmam rationem reddidisse consuetudinis causam. Tueamur tamen, etsi posteriore loco id facimus, ne qui putet nos unico articulo praesentem altercationem suscitare. Quamquam haec consuetudo etiam sola deberet apud homines timorem Dei habentes et humiles, praecipuum locum obtinere.